مجله علمی پژوهش های باستان شناسی ایران شماره ۲۰

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

فرهنگ حسونا یکی از فرهنگ‌های اولیه‌ی دوران روستانشینی زاگرس است که بعد از کشف محوطه‌ی حسونا به‌عنوان یک شاخص برای این دوران مطرح گردید. این فرهنگ ابتدا در نواحی شمالی بین‌النهرین و سپس در مناطق دیگری نظیر ترکیه و شمال‌غرب ایران یافت گردید.

 

افزایش کیفیت فنی و زیبایی‌شناختی سفال‌ها، بهره‌برداری از کوره‌های پیشرفته و تبادل فناوری سفال، برخی از رویدادهای نوین در فلات‌مرکزی ایران در هزاره‌ی پنجم قبل‌ازمیلاد بودند.

 

 دریافت کامل مقاله

سفال در جایگاه چونان ماده‌ی فرهنگی، مدرک مهمی برای دست‌یابی به گاهنگاری و شناخت دوره‌های استقراری در هر محوطه‌ی باستانی است. یکی از محوطه‌های مهم و شاخص از نظر داده‌های فرهنگی، به‌ویژه یافته‌های سفالی، محوطه‌ی گچ‌سنگی شهرستان گتوند است

 

---

بر روی ظروف به‌دست آمده از تمدن حوضه‌ی هلیل‌رود، نقوش مختلف: انسانی، گیاهی، جانوری و هندسی نقش شده است. در میان آن‌ها، نقوش جانوری از نظر فراوانی، خلاقیت انسانی، هنری و آیینی، ممتاز هستند

 

کاوش‌های جدید باستان‌شناسی صورت‌گرفته در حوزه‌ی فرهنگی دریای سیاه و قفقاز جنوبی، بیانگر تجمع داده‌هایِ هنری هخامنشی و تأثیرات سبک پارسی در معماری است که شامل: کاخ‌ها، تالارهای ستوندار، دروازه‌ها، نیایشگاه‌ها و مقابر صخره‌ای می‌باشند.

آنچه ساختار اداری شاهنشاهی هخامنشی را از دیگر حکومت‌های باستانی متمایز می‌سازد، تنوع بایگانی‌های این دوره از نظر خط‌ و‌ زبان و گاهشماری است. در مرکز شاهنشاهی از تقویم فارسی‌باستان و عیلامی، در میان‌رودان، بخش‌های یهودی‌نشین و کلیه‌ی اسناد آرامی، مانند: الفانتین، ایدومه، از تقویم بابلی، و در مصر تقویم مصری استفاده می‌شد.

 

آن‌چه امروزه به‌عنوان یک وجه مخرب در تاریخ هنر و فرهنگ کشور محسوب می‌شود، جعل آثار باستانی به معنای معاصر آن است که سابقه‌ای حدود ۱۵۰-۱۰۰ سال دارد.

 

ویژگی‌های طبیعی و زیست‌بومی رود سیمره بر روند شکل‌گیری و تطور استقرارهای انسانی در طول تاریخ تأثیری انکارناپذیر داشته است. در طول یک دهه‌ی گذشته‌ی پژوهش‌های باستان‌شناسی در حوضه‌ی آبگیر سیمره، یافته‌های بسیار و مدارک ارزشمند برای بررسی‌های تحلیلی در حوزه‌های گوناگون سفال، معماری و دست‌ساخته‌های متنوع فرهنگی به‌دست آمده است.

 

زبان سُغدی، زبان مردمان سرزمین سغد بوده است. مرکز سغد سمرقند و مهم‌ترین شهر آن‌ها، بخارا در جمهوری ازبکستان کنونی بوده است. زبان سغدی به‌عنوان یکی از زبان‌های ایرانی در آسیای مرکزی در بیان و بازتاب دستورات و سنت‌های دینی برخی ادیان پیش از اسلام کاربرد وسیعی داشته است.

 

فخر و مدین از عناصر معماری بومی ایران بوده که جایگاه ویژه‌ای در گونه‌های مختلف معماری ایرانی داشته است. این عنصر از گذشته تا به امروز در معماری کاربرد داشته و فن و روشی در چینش مصالح به‌خصوص آجر است؛ معماران از این فن برای ایجاد سایه و روشن جهت زیبایی بصری و همچنین جلب نگاه به سمت نمای بنا بهره برده‌اند؛ پژوهش‌های معماری انجام‌یافته نیز به شکل و ظاهر این فن توجه کرده‌اند و سایر جنبه‌های این عنصر، مغفول واقع شده‌اند؛ مسئله‌ی اصلی پژوهش حاضر این است که فخر و مدین در کنار تزئینی بودن، چه راهکاری برای ایجاد حس مکان در بناهای تاریخی ایرانی-اسلامی ایجاد کرده است؟

 

فرآیند تغییرات اقلیمی در بلندمدت می‌تواند منجر به کاهش حضور افراد در فضاهای باز و پناه بردن به فضای بسته، خصوصاً در اقلیم گرم‌وخشک، گردد. این مسئله موجب کاهش سلامتی افراد در اثر افزایش درجه‌ی حرارت شده، و میزان مصرف انرژی را در ساختمان‌ها به‌دلیل استفاده‌ی طولانی‌مدت از فضای بسته، بالا می‌برد؛ بنابراین با توجه به نیاز ارائه‌ی راهکارهای اقلیمی جهت بهبود کیفیت آب‌و‌هوایی فضاهای باز و مقایسه‌ی آن با معماری بومی، این پژوهش به‌دنبال سنجش سطح سازگاری حیاط مرکزی خانه‌های سنتی دوره‌ی قاجاریه با شرایط اقلیمی در شهر شیراز است.

 

بافت تاریخی شهر یزد بناهای مختلف از دوره‌های گوناگون در دل خود جای داده است که در این بین، خانه‌هایی که به دوره‌ی قاجار تاریخ‌گذاری می‌شوند از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند. از میان آن‌ها، دوازده خانه دارای تزئینات آینه‌کاری هستند که نقوش مختلفی را در برگرفته‌اند که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به کتیبه‌نگاری، نقوش هندسی، گیاهی و حیوانی اشاره کرد که دسته‌ی چهارم شامل نقوش پرندگان است.