نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۵۲
نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی 52 پاییز 1397 بخش 1
فهرست مقالات در نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۵۲
مقاله ۱ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۵۲
تحلیل نقش فرهنگ سازمانی، فرهنگ ملی و فرهنگ شهروندی در خطمشیگذاری فرهنگی شهرداریها کلانشهرهای جمهوری اسلامی ایران | آلما فرامرزی *، سنجر سلاجقه، سعید صیادی
هدف از پژوهش حاضر تحلیل نقش فرهنگ سازمانی، فرهنگ ملی و فرهنگ شهروندی درخط مشیگذاری فرهنگی شهرداریها کلانشهرهای جمهوری اسلامی ایران می باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف، از نوع تحقیقات کاربردی است و از نظر نحوه گردآوری دادهها، توصیفی از نوع همبستگی اسـت که در آن از روش مدلسازی معادلات مسیری- ساختاری برای آزمون فرضیات و برازش مـدل اسـتفاده شـده اسـت. جامعه آماری پژوهش شامل کلیهی برنامهریزان، کارشناسان و معاونان حوزه فرهنگی و اجتماعی شاغل در شهرداریهای کلانشهر (۳ کلانشهر، تهران، شیراز، اصفهان) که تعداد آنها ۳۰۰۰ نفر میباشد. با استفاده از قانون ۱۰، ۶۱۰ نفر به عنوان نمونه و با روش طبقهای در دسترس انتخاب شدهاند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه میباشد که پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرانباخ و روایی پرسشنامه با استفاده از روایی محتوا با استفاده از نظر متخصصان آشنا به موضوع پژوهش مورد تایید قرار گرفت. همچنین برای تعیین همبستگی و تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار SPSS22 و Lisrel 8.80 استفاده شده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادهها منجر به تایید همهی فرضیههای پژوهش گردید: فرهنگ سازمانی، فرهنگ شهروندی و فرهنگ ملی بر خطمشی گذاریهای فرهنگی تاثیر مثبت و معناداری دارند.
مقاله ۲ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۵۲
ارزیابی انرژی کارایی بام سبز در ایران؛ نمونه موردی: شهرهای تهران، تبریز، رامسر، بندرعباس | دکتر محمد مهدی مولایی، پیمان پیلهچیها، آذر افشار
یکی از راهکارهایی که برای کاهش مصرف انرژی در شهرهای کلان پیشنهاد می شود، احداث بام سبز است. این پژوهش با هدف معرفی سامانه بام سبز و نقش آن در کاهش انتقال انرژی حرارتی و پدیده جزیره حرارتی شهری، به بررسی تأثیر حرارتی استفاده از بام سبز در مقایسه با بام معمولی رایج می پردازد. روش تحقیق در بخشهای مربوط به مزایای بام سبز، توصیفی و نوع تحقیق، کیفی و در بخشهای مربوط به تحلیل نرم افزاری نوع تحقیق کمی و روشی تحلیلی بوده است وبرای اثبات این فرضیه که «بام سبز و چگونگی طراحی آن نقش مؤثری درکاهش انتقال حرارت دارد» از نرمافزاری شبیهسازی دیزاین بیلدر۱ استفاده شده است. یک نمونه بام معمولی با بام سبز باجزییات اجرایی خاصی (پلی استایرن و پلی اتیلن) آنالیز شده و انتقال حرارت آنها در چهار شهر به نمایندگی ازاقلیم های عمده در ایران (تهران، تبریز، بندرعباس و رامسر) مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان میدهد که بام سبز نسبت به بام معمولی، بیشترین تاثیر را دراقلیم سرد و مرطوب (رامسر) با ۲۲% و کمترین تاثیر را در اقلیم سرد و کوهستانی (تبریز) با ۱۴%در کاهش مصرف انرژی دارد. به علاوه میزان کاهش بار سرمایشی در اقلیم گرم و مرطوب (بندرعباس) نسبت به سه اقلیم دیگرایران (تهران، تبریز، رامسر) کمتر و در اقلیم سرد و کوهستانی (تبریز) نسبت به سه اقلیم دیگر (تهران، رامسر، بندرعباس) بیشتر بوده است و همینطور بیشترین میزان کاهش بار گرمایشی در اقلیم سرد و مرطوب (رامسر) وکمترین میزان آن در اقلیم گرم وخشک (تهران) است.
مقاله ۳ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۵۲
طیفبندی ایمنی شهری از منظر پدافند غیرعامل با استفاده از مدل Antropy-COPRAS، مطالعه موردی کلانشهر اهواز | دکتر کورش مومنی
ایمنی شهری یکی از اساسیترین پیشفرضهای جامعۀ جهانی برای برنامهریزی انسانمحور است؛ مطالعات انجام شده در دنیا نشان میدهد آسیبپذیری گروههای مختلف مردم ساکن در نواحی خطرخیز شهر، بسته به سطح زندگی و وضعیت اجتماعی و فیزیکی آنها در نقاط مختلف متفاوت است. در این راستا پژوهش حاضر موضوع ایمنی شهری را از منظر پدافند غیرعامل مورد مطالعه قرار داده است. روش تحقیق این پژوهش ترکیبی از روشهای توصیفی، اسنادی و تحلیلی و ماهیت توسعهای- کاربردی میباشد. جامعه آماری تحقیق مناطق هشتگانه کلانشهر اهواز را شامل میشود که وضعیت آسیب پذیری مناطق کلانشهر اهواز را از منظر پدافند غیرعامل مشخص می نماید. در نهایت تجزیه و تحلیل داده ها با مدل Antropy-COPRAS و نرم افزارهای SmartPLS، GIS، Visio، Grafer، SPSS و EXCEL انجام پذیرفته است. جهت تعیین ایمنی شهری میزان تاثیرگذاری ساختار شهری و متغیرها مشخص گردید. در مرحله بعد با در نظر گرفتن دو عامل وزن و فاصله از ایدهآل میزان تاثیرگذاری مشخص گردید. که بر اساس نتایج مدل Antropy-COPRAS میزان ایمنی شهری بین (۰ و ۱) بیشترین میزان با (۰.۹۷) درصد و کمترین آن با (۰.۰۰۷) درصد متعلق به منطقه دو شهر اهواز میباشد. همچنین بیشترین میزان «فاصله نسبی گزینه مورد نظر از نقطه ایدهآل» را منطقه پنج کلانشهر اهواز دارا بوده است و در مرحله بعد منطقه هشت قرار دارد. وضعیت کاربری های حساس کلانشهر اهواز نشان میدهد بیشترین کاربری اداری و آموزشی را منطقه ۶ شهرداری اهواز دارا میباشد. و بیشترین کاربری بهداشتی را به ترتیب مناطق ۸، ۵ و ۴ شهرداری اهواز دارا میباشند.
مقاله ۴ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۵۲
تبیین نقش طرحوارههای ذهنی مکانی- اجتماعی در احساس آرامش ساکنین حاشیه سبز بزرگراههای درونشهری (نمونه موردی: بزرگراه مدرس) | نگین سادات مقدسی
آرامش روانی از جمله عواملی مهم در برنامهریزیهای یک طراحی مطلوب میباشد. توجه به مولفههای تاثیرگذار در آرامش روانی بزرگراه شهری مانند ایجاد عواملی چون وجود جداره سبز، میزان بالا بودن امنیت در محل، میزان اعتماد به همسایگان و …. می تواند از اهمیت بالایی برخوردار باشد. شکلگیری طرحوارههای مکانی و اجتماعی همگرا در ذهن شهروندان یکی از اصلیترین عوامل ایجاد آرامش روانی ساکنین حاشیه بزرگراه می باشد. هدف این مقاله بررسی عوامل و مولفههای موثر بر ایجاد آرامش روانی از طریق همگرا ساختن طرحوارههای مکانی و اجتماعی است. روش تحقیق پژوهش شامل روشهای توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است. جامعه اماری ساکنین محلات متصل به حاشیه بزرگراه مدرس میباشد. تکنیکهای تحلیل شامل تحلیل آماری توصیفی و استنباطی است. یافتههای پژوهش نشان میدهد، در طرحی بزرگراههای درون شهری توجه به طرحواره های مکانی- اجتماعی یکی از اصلی ترین مولفه های برای ایجاد محیط هایی ارامش بخش برای ساکنین بافت ها و محلات متصل به بزرگراه است. ولی آرامش الزما منجر به تشکیل طرحواره های همگرا و تقویت کننده در ذهن و روان ساکنین نمیگردد. سن و جنسیت تاثیر آنچنانی بر نحوه و نوع طرحوارههای ذهنی مکانی- اجتماعی در طراحی بزرگراههای درون شهری ندارند و افرادی که دارای تحصیلات بالاتری هستند می توانند بهتر محیط را درک کنند.
مقاله ۵ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۵۲
مدلسازی انتخاب وسیله سفر افراد برای ورود به محدوده طرح ترافیک کلانشهر تهران | پریناز ماشینچی عباسی *، دکتر مهدی عربی
یکی از روشهای کنترل ترافیک در مناطق مرکزی و پر تردد شهرهای بزرگ، ایجاد محدوده طرح ترافیک و ممنوعیت ورود وسایل نقلیه شخصی به این محدوده در ساعات معینی از روز میباشد. اعمال محدوده طرح ترافیک و مرزبندیهای ممانعتی و ایجاد زیرساختهای کنترلی سبب بهوجود آمدن محدودیتها و مشکلات قابل ملاحظهای برای ساکنان و شاغلان در بخشهای مرکزی شهرها گردیده است. در تهران نیز مرزبندی و محدودیتهای ترافیکی سبب بهوجود آمدن مشکلات عدیدهای در سیستمهای شهری، ناحیهای و مکانی شده که در این پژوهش، تأثیر محدوده طرح ترافیک کلانشهر تهران بر انتخاب وسیله سفر افراد مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. برای دستیابی به این هدف، اقدام به جمعآوری پرسشنامه از سطح محدوده طرح ترافیک گردید و برای مدلسازی انتخاب وسیله سفر، با توجه به ماهیت گسسته دادهها از مدل لوجیت چندگانه استفاده شد و پیادهسازی این مدل با استفاده از نرمافزار TransCAD انجام گرفت. نتایج نشان داد پارامترهای وابستگی کاری به اتومبیل، تعداد سرنشین، داشتن مجوز ورود به طرح و میزان تردد به محدوده طرح از جمله پارامترهای تأثیرگذار در استفاده از خودروی شخصی به منظور ورود به محدوده طرح ترافیک میباشند. ارزیابی مدل نیز نشان داد، وسیله تخمین زده شده در ۸۴% موارد با وسیله انتخابی توسط افراد، همخوانی دارد.
مقاله ۶ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۵۲
تحلیل نقش همپیوندی فضاها در روابط اجتماعی خانههای سنتی کاشان | سعیده زارعی، منصور یگانه
موضوع مقاله بررسی و تحلیل نقش همپیوندی فضاها در روابط اجتماعی خانههای سنتی بهمنظور استفاده از الگوهای حاکم بر آنها در مسکن معاصر میباشد. در راستای دستیابی به این هدف، شناخت عوامل و مولفههای موثر بر میزان همپیوندی فضاها و الگوهای ساختاری خانههای دوره قاجار کاشان و تحلیل تطبیقی این الگوها متناسب با نیازها و الزامات مسکن امروزی مورد مطالعه قرار گرفته است. این مطالعه بر اساس نظریه پیکرهبندی فضا صورت گرفتهاست. روش بهکار رفته در این پژوهش، روش تفسیری- تاریخی با تکنیک تحلیل محتوا میباشد. نرمافزار گرسهاپر و تحلیل گرافهای توجیهی برای ۱۹ نمونه از خانههای سنتی کاشان که بهصورت خوشهای هدفمند انتخاب شدهاند، استفاده شده است. نتایج نشان دهنده ایناست که میزان همگنی فضاها در معماری مسکونی قاجار بسیار بالا بوده است. خانههایی که هر چهار عرصه عمومی، نیمهعمومی، نیمهخصوصی و خصوصی را داشته و ریزفضاهای دارای عمق و همپیوندی مناسب این حریمها باشند، دارای همگنی و توزیع مناسب هستند.
مقاله ۷ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۵۲
مسئله یابی بافتهای ناکارآمد شهری مهم ترین مرحله مشارکت دهی ساکنان در موفقیت برنامه های نوسازی (نمونه موردی: محله شهید خوب بخت تهران) | فاطمه روشنعلی، علیرضا عندلیب
امروزه نوسازی بافت های ناکارامد، دیگر به عنوان برخوردی صرفا کالبدی با بافت های مذکور تلقی نمی گردد؛ چرا که تجارب به دست آمده در ایران و جهان طی دهه های گذشته نشان داده است که حاکمیت اندیشه های بخشینگر، عدم توجه به ابعاد مشارکت پذیری برنامه های نوسازی و تقلیل ابعاد آن به بعد نوسازی کالبدی، تنها مشکلات این بافت ها را از جایی به جای دیگر منتقل میکند. لذا با توجه به مسائل فوق فرضیه پژوهش مبنی بر اولویت مسئله یابی بافت های ناکارامد در ترغیب مردم به مشارکت، مطرح شد و طرح محله شهید خوب بخت به عنوان اولین تجربه نوسازی مشارکتی در ایران، مورد ارزیابی قرار گرفت. در این مقاله جهت پاسخگویی به این فرضیه از روش تحقیق ترکیبی (آمیخته اکتشافی) استفاده شد و برای تبدیل یافته های کیفی به کمی از روش تحلیل محتوا کمک گرفته شد. تحلیلهای کمی روش های آماری با کمک نرم افزار SPSS و آزمون فرضیه پژوهش بهروش T test و Chi square انجام گردید. پس از آن نتایج نهایی بر مبنای یافتههای کمی و انجام تحلیلهای کیفی ارائه گردید و اهمیت مرحله مسئلهیابی در فرایند نوسازی، به عنوان مرحله شناخت نیازها و مشکلات ساکنین، و توانمندی آنها در جهت رفع نیازها در سیاست های نوسازی نیز مورد تایید قرار گرفت.
مقاله ۸ نشریه علمی پژوهشی مدیریت شهری و روستایی ۵۲
کاربست فرآیند یکپارچه طراحیشهری در بازآفرینی مکانمبنای بافتهای تاریخی باززنده سازی تداوم مکانی گذر سنگسیاه شیراز | دکتر مهسا شعله *، دکتر سهند لطفی، فریبا کیان
طراحیشهری از بدو پای نهادن به عرصه شهرها، توجه به فرآیند را همزمان با تمرکز بر محتوا پی گرفته است. زمانی، اسطوره روشمندی علمی تاکید مضاعفی بر فرآیند داشت، در حالی که بنیان طراحیشهری، با تکیه بر سرشت و درونمایه شهرها، تکوین یافته بود. همگرایی این دو جریان، با فرآیند یکپارچه طراحیشهری و به این دلیل مورد توجه قرار میگیرد که از آن طریق بتوان در عین پایبندی به یک روند گام به گام و مبتنی بر اصول علمی، مختصات بستر اقدام و زمینه شهری را نیز مدنظر قرار داد. در این مقاله، مفهوم فرآیند یکپارچه طراحیشهری، خود را به مثابه شاکلهای مرکّب از فرآیند طراحی شهری با هدف بازآفرینی و احیاء مکانهای تاریخی یا سازمان فضایی بخشی از بافت تاریخی شیراز، باز مینمایاند. در بازخوانی و تدوین فرآیند، مهم ترین بخش از چرخه را ارزیابی وضعیت و جلب مشاوره برشمرده، و به همین طریق، احصاء و وارد کردن کیفیتهای فراگیر به زمینه بافت تاریخی، ماموریت طراحی شهری معطوف به بازآفرینی شهری است که در آن، حفاظت یا مدیریت تغییر، با توسعه یا طراحی منبعث از زمینه همگام می شود. به این ترتیب، فرآیند یکپارچه طراحیشهری در بازطراحی تداوم مکانی گذرسنگ سیاه شیراز با هدف بازآفرینی مکانمبنای بافت تاریخی، به آزمون نهاده شدهاست. نتایج نشان می دهد که فرآیند یکپارچه طراحی شهری، چگونه میتواند در قالب سیاست بازآفرینی فعال، به دو جریان حفاظت و توسعه، توازن ببخشد.