فصلنامه هنر و تمدن شرق شماره ۱ پاییز ۱۳۹۲
فهرست مقالات در فصلنامه هنر و تمدن شرق شماره ۱
۱- در جستجوی هویت شرق | سخن سردبیر
۲- بازشناسی سازمان فضایی شهر ساسانی بیشاپور با تکیه بر یافته‌های باستان‌شناسی | علی‌‌اکبر سرفراز؛ محمود تیموری
۳- اوپانیشادها، منشأ تجلیات معنوی هند | فرزانه اعظم لطفی
۴ – دوره نوسنگی قدیم در منطقه دریاچه ارومیه | بهرام آجورلو
۵ – رازگشایی نمادهای آیینی در پوشش شهریاران ساسانی | فریدون آورزمانی
۶- بازخوانی روایت باستانی «آب و درخت» در دوران اسلامی ایران | شهره جوادی
۷- سازمان فضایی در شهر اسلامی ایران | سید امیر منصوری
چکیده مقاله ۱ فصلنامه هنر و تمدن شرق شماره ۱
مشرق زمین مهد تمدن‌ها و ادیان بزرگ بوده است؛ این اعتقاد مشهوری است که در منابع متعدد تاریخی، باستان‌شناسی و فرهنگی به آن تصریح شده است. قلمرو جغرافیایی شرق از شمال آفریقا تا سند و از آسیای مرکزی تا اقیانوس هند را در برمی‌گیرد، لیکن مفهوم شرق هنوز تلقی واحدی ندارد و نقاط اشتراک ساکنان این سرزمین روشن نیست.
چکیده مقاله ۲ فصلنامه هنر و تمدن شرق شماره ۱
بعد از دارابگرد و اردشیرخوره (گور یا فیروزآباد)، شهر باستانی بیشاپور از اولین شهرها و پایتخت‌های ساسانی است که توسط شاپور ساخته شد. این شهر از جمله معدود شهرهای ایران باستان است که برخی عناصر اصلی آن نسبتاً باقی‌مانده و می‌تواند معرف شهر ایرانی در دوره خود باشد. در کشور ما علی‌رغم تعدد مطالعات باستان‌شناسی، باستان‌شناسیِ شهری که در واقع به بررسی فرآیند شهری و چگونگی شکل‌گیری شهرها و توسعه آنها به عنوان یک محیط انسان‌ساخت می‌نگرد و کارکرد بخش‌های مختلف آن را مورد پژوهش قرار می‌دهد، کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
چکیده مقاله ۳ فصلنامه هنر و تمدن شرق شماره ۱
«اوپانیشادها»۱ بخش آخر «وداها»۲ است که آن را «ودانتا»۳ یا «پایان ودا» خوانده‌اند. در تقسیم‌بندی آثار مقدس کیش هندو اوپانیشادها را جزو نوشته‌های الحاقی «آرانیاکاها»۴ می‌دانند. سرایندگان اوپانیشادها بنابر سنن هندوان، فرزانگان و شنوندگان احکام حق «کاوایا ساتیاسروتاه»۵ بودند که در قعر و انبوه جنگل‌های بکر هندوستان خلوت می‌گزیدند و به خویشتن‌کاوی می‌پرداختند.
چکیده مقاله ۴ فصلنامه هنر و تمدن شرق شماره ۱
سکونت‌گاه‌های دوره نوسنگی قدیم در منطقه دریاچه ارومیه آذربایجان مسئله‌ای است که تاکنون منابع منتشرشده درباره محوطه‌های باستانی این منطقه به آن اشاره‌ای نداشته‌اند. البته در پیرامون دریاچه ارومیه شماری از محوطه‌های باستانی عصر نوسنگی وجود دارند که از بررسی و کاوش آنها اطلاعات ارزشمندی منتشر شده است؛ مثل حاجی‌فیروز تپه، یانیق‌‌تپه و اهرنجان‌‌تپه. با این حال، برعکس آنچه تاکنون منتشر شده، داده‌ها و مواد باستان‌‌شناختی مکشوفه از این تپه‌ها معرف تسلسل آثاری از دوره‌های قدیم تا جدید نوسنگی با سفال یعنی حدود ۶۵۰۰ تا ۵۰۰۰ ق. م. است.
دریافت کامل مقاله
چکیده مقاله ۵
نقش‌برجسته‌ها، سکه‌ها و مهرهای ساسانی از منابع و مآخذ بزرگ هنر و فرهنگ ساسانی بشمار می‌روند، پژوهندگان هربار که به مطلب تازه‌ای از تاریخ و هنر ساسانی بر می‌خورند یا به خواندن نوشته‌ای توفیق می‌یابند، همواره به این منابع بازمی‌گردند. این نقش‌ها معیارهای اصیلی هستند که می‌توانیم نتایج بدست آمده را با آنها بسنجیم.
چکیده مقاله ۶
عناصر طبیعت همچون خورشید، ماه، ستارگان، آب، گیاه، آتش، کوه، بعضی از جانوران، زمین و آسمان نزد اقوام و ملل مختلف جهان ارزش و اعتبار ویژه‌ای داشته‌اند؛ تا جایی‌که برای این مظاهر طبیعت تقدسی قایل بوده و نماد و نشانه‌هایی برای آنان ساخته یا خدایانی را به آنها نسبت می‌دادند. در ایران باستان آب و گیاه از احترام و ارزش بسیاری برخوردار بوده و از نشانه‌های مهر و اناهیتا محسوب می‌شدند.
چکیده مقاله ۷
شهر به عنوان عالی‌ترین مظهر تمدن انسانی، در ایران دو سرنوشت متفاوت داشته است : در دوران پیش از اسلام که جهان‌بینی طبقاتی حاکم بود و ارتباط میان زمین و آسمان از طریق اشخاص برگزیده برقرار می‌شد، بنابراین شهر صورتی دستوری و نمادین داشت. با ورود اسلام به ایران، جهان‌بینی برابرنگر اسلام، منطق طبقات اجتماعی را در هم ریخت و قبول ارتباط بی‌واسطه میان انسان و خدا، جایگاه واسطه‌ها و اشخاص خاص در جامعه را برچید.
