نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۶

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مطالعة رابطة متقابل محیط شهرها با رفتارهای اجتماعی از نوع منفی و ناهنجار آن، موضوعی است که طی چند دهة اخیر به مطالعات جغرافیایی افزوده شده و چارچوبی علمی و عملی برای تحلیل فضایی- مکانی بزهکاری و مطالعة ناهنجاری در فضای جغرافیایی فراهم کرده است. پژوهش حاضر در حوزة جغرافیایی مجموعة مسکن مهر پاکدشت انجام شده است؛ مجموعه‌ای که علی‌رغم مدت کوتاه شکل‌گیری، براساس آمار و اطلاعات، یکی از کانون‌های اصلی جرم و ناهنجاری‌های اجتماعی در این شهرستان است. در پژوهش حاضر، با شناسایی عوامل مؤثر بر ترس از جرم در مجموعة مسکن مهر امام رضای پاکدشت، بخشی از معضلات اجتماعی را که مجموعه‌های مسکن مهر به شهر تحمیل کرده‌اند شناسایی، و برای رفع آن‌ها راهکارهای درخور ارائه می‌کنیم؛ بدین ‌منظور از دو دسته عوامل عینی (فقر و مهاجرت) و ذهنی (ویژگی‌های محیطی از نگاه شهروندان) استفاده کرده‌ایم. روش این پژوهش تحلیلی-توصیفی است. ابتدا تعدادی معیار و شاخص براساس مرور متون و تجارب مرتبط به‌دست آمده و با توجه به آن پرسشنامه‌ای تنظیم شده است. درادامه به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات، ۳۸۴ پرسشنامه (براساس فرمول کوکران) به‌صورت تصادفی در بین ساکنان توزیع شده است.

 

دریافت کامل مقاله

یکی از مهم‌ترین عواملی که امنیت یک کشور را تهدید می‌کند، وجود نابرابری‌های فضایی بین مناطق مختلف جغرافیایی آن است. وجود بی‌عدالتی‌های جغرافیایی و توسعة نامتوازن بخش‌های جغرافیایی یک کشور به‌ویژه بین مناطق مرکزی و پیرامونی ممکن است به همبستگی و وحدت ملی آسیب بزند و به بروز تحرکات واگرایانه به‌ویژه در مناطق قومی بینجامد. این مسئله تأثیری سوء بر قدرت ملی دارد. از دیدگاه صاحب‌نظران، از جمله ایساکسون و ماهان، توسعه و امنیت مکمل یکدیگرند. بدین­ترتیب، می­توان امنیت پایدار را مرهون توسعۀ پایدار، و توسعۀ پایدار را تضمین‌کنندۀ امنیت ملی دانست. تأمین امنیت ملی کشور در گرو رفع تهدیدهای داخلی و خارجی است؛ از این‌رو آنچه در این میان خلأ به‌وجود‌آمده در توسعۀ نامتوازن یک کشور را بهبود می‌بخشد، علم برنامه‌ریزی آمایش سرزمین است. این نوشتار، با هدف ارائة الگوی مناسب آمایش سرزمین، منطقة ساحلی مکران را با تأکید بر برنامه‌های توسعة آتی شهرستان‌های چابهار و ایرانشهر در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، و با رویکرد توسعه و امنیت پایدار منطقه‌ای بررسی می­کند. روش پژوهش، ترکیبی از تحلیل راهبردی و فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) است. برای پردازش نتایج، از پرسشنامه استفاده شد. بررسی و تحلیل فرصت­ها و قوت­ها، همچنین نمایش وضعیت و سیمای سرزمین و توزیع فضایی منابع در منطقة مورد مطالعه، به روش‌های آمار و تحلیل فضایی در نرم‌افزار Arc Gis صورت گرفت. در این مقاله، برای اولین بار در ایران، در مطالعۀ آمایش سرزمینی و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، مدل و نرم‌افزار پیشرفته و جدید متاسوآت به‌کار گرفته شده و الگوهای آمایشی منطقۀ مورد مطالعه نیز با توجه به دو فاکتور عوامل داخلی و خارجی ارائه شده است.

 

 

در چند دهة اخیر، به‌دنبال گسترش روزافزون شهرگرایی و شهرنشینی، همچنین تداوم افزایش جمعیت، بسیاری از شهرهای کشور با توسعة کالبدی چشمگیری مواجه شدند که این امر، برنامه‌ریزان و مدیران شهری را با مسئلة تعیین محورها و محدوده‌های مناسب برای توسعة فیزیکی آتی شهرها روبه‌رو کرده است. دزفول از جملۀ این شهرهاست که در فاصلة سال‌های ۱۳۳۵-۱۳۹۰ با نرخ رشد سالیانة جمعیت ۸۸/۲ درصد مواجه بوده و جمعیت آن در سال ۱۳۹۰ به ۲۴۸ هزار و ۳۸۰ نفر رسیده است. با توجه به پیش‌بینی افزایش جمعیت این شهر در سال‌های آینده، شناسایی اراضی مناسب برای توسعة کالبدی آن ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. از آنجا که در تعیین مکان‌های مطلوب توسعة شهری، مؤلفه‌های ژئومورفولوژیک همواره اهمیت زیادی داشته‌، در پژوهش حاضر به مطالعه و شناسایی محورهای مناسب توسعة شهر دزفول از نظر عامل‌های ژئومورفولوژیک شامل شیب، جهت شیب، گسل، جنس زمین، ارتفاع، فاصله از رودخانه‌ها و آبراهه‌ها، کاربری اراضی و فاصله از سایر مراکز اصلی سکونتگاهی پرداخته شده است.

 

مطالعات و واکاوی‌ها درخصوص حکمروایی خوب روستایی، بیشتر نشانگر توجه به نگرش جامعه‌شناسی حکمروایی است و در این بین به بعد فضایی کمتر توجه شده است. مفهوم حکمروایی روستایی به‌ویژه با «بعد فضایی» رهیافتی جامع در توسعة پایدار روستایی به‌شمار می‌آید؛ زیرا رویکرد توسعة پایدار به توانمندسازی، ظرفیت‌سازی، افزایش مشارکت و اعتمادسازی، توسعة شبکه‌های ارتباطی روستاییان در داخل و بیرون از محیط روستا و توسعة نهادی منجر می‌شود. در این راستا تحقیق حاضر با هدف تبیین الگوی فضایی حکمروایی خوب روستایی در روستاهای کلان‌شهر کرج با ماهیتی کاربردی و استفاده از رویکرد پیمایشی و اسنادی انجام شده است. داده‌های مورد نیاز، ۵۳ دهیار، ۱۰۵ شورای اسلامی روستا و ۳۶۶ سرپرست خانوار روستایی هستند که براساس نمونه‌گیری طبقه‌بندی طی فرایند چندمرحله‌ای انتخاب شده‌اند. روایی پرسشنامه نیز با استفاده از نظرات ۴۵ نفر از صاحب‌نظران و پایایی آن با استفاده از آزمون کرونباخ آلفا برای مقیاس‌های مختلف بررسی و تأیید شده؛ همچنین آزمون کای اسکوئر به‌منظور بررسی اختلاف نسبت افراد موافق یا مخالف در زمینة مؤلفه‌های پژوهش کاربرد داشته است. در پژوهش حاضر برای توزیع و الگوی فضایی حکمروایی خوب روستایی حکومت‌های محلی از فنون PROMETHEE ،ANP و تحلیل رگرسیون استفاده شد و نتایج نشان داد ۵۳ درصد از روستاهای مورد نظر، سطح حکمروایی خوب، ۲۵ درصد متوسط و ۲۲ درصد سطح حکمروایی ضعیفی دارند. منحنی حکمروایی خوب روستایی از شمال (کوهستانی) به جنوب (دشتی و کوهپایه‌ای) وضع مطلوب و مساعدتری پیدا می‌کند و توزیع فضایی حکمروایی طبق شاخص‌های نه‌گانه به سمت الگوی متمرکز یا خوشه‌ای گرایش دارد.

 

دوربین‌های نظارت تصویری یکی از سیستم‌های هوشمند در سطح شهرها و بخش کلیدی سامانه‌های مدیریت شهری به‌شمار می‌روند که توانایی ایجاد اطلاعات تصویری و استخراج اطلاعات مورد نیاز از تصاویر را به‌منظور تصمیم‌گیری آگاهانه فراهم می‌کنند. با توجه به اهمیت زیاد سامانة نظارت تصویری و دوربین‌های مداربسته در تحقق شهر هوشمند، مقولة مکان‌یابی سامانه‌های هوشمند به‌‌دلیل تأثیر مستقیم آن در بازدهی و کارایی سامانه، اهمیت زیادی دارد. هدف این پژوهش شناسایی پهنه‌های مناسب مکان‌گزینی دوربین‌های نظارت تصویری در سطح شهر زنجان است. به‌منظور شناسایی پهنه‌های مناسب مکان‌گزینی، دوربین‌های مداربسته شهری از چهار معیار اصلی شامل کاربری، کالبدی، جمعیتی و طبیعی و ۲۵ زیرمعیار انتخاب شده‌اند. از روش مقایسة زوجی مدل تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) به‌منظور تعیین ضریب اهمیت معیارها و از روش فازی برای استانداردسازی لایه‌ها استفاده شده است. درنهایت، لایه‌های استاندارد موزون، با استفاده از تابع Raster Calculator با یکدیگر تلفیق شده و نتیجة نهایی به‌دست آمده است. بررسی نتایج حاصل از به‌کارگیری مدل فازی و تلفیق معیارها نشان می‌دهد پهنه‌های مرکزی و میانی، برای استقرار دوربین‌های مداربسته مناسب، و استفاده از دوربین‌های بیشتر در این پهنه‌ها ضروری است.