مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری ۳۱

تحولات اقتصاد فضا و اثرات فضایی آن در عرصه­های روستایی واقع در پیرامون شهر­ها بیشتر ماهیت ساختاری یا فضایی دارند. این تحولات در نظام­های سرمایه­داری نامولد متکی بر درآمدهای نفتی متاثر از برنامه­ها، سیاستگذاری­ها در ساختار اقتصاد سیاسی کشور و همچنین ویژگی­های خاص نواحی مختلف جغرافیایی است و در نهایت منجر به شکل گیری چشم اندازهای مختلف جغرافیایی می­گردد. این چشم اندازها، نه تنها بیانگر سطوح متفاوت در توسعه اقتصاد فضا در سطح نواحی جغرافیایی هستند، بلکه بیانگر عرصه کنش، بازیگران اصلی تحولات اقتصاد فضا جهت دستیابی به اهداف انباشت سرمایه است. مطالعه موردی در این پژوهش، روستاهای ناحیه پیراشهری سنندج است. این روستاها به جهت پیوستگی مکانی – فضایی با شهر سنندج، با چالش­ها و مسائلی رو برو هستند که در دیگر روستاها ناحیه به چنین شدتی وجود ندارد. در این راستا، پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی – تحلیلی و با تاکید بر جنبه کاربردی بودن؛ بر آن است، تا با کاربرد روش­های تحلیل تصمیم گیری چند معیاره (فازی – تاپسیس) FTOPSIS، مصاحبه نیمه ساختارمند و تدوین پرسشنامه محقق ساخته و بهره­گیری از آمار و اطلاعات مستخرج از مرکز آمار ایران و بخشداری سنندج؛ سطوح توسعه اقتصاد فضا و اثرات فضایی آن را در سطح ناحیه پیراشهری سنندج مورد بررسی قرار دهد.

ترکیب ICT با برنامه‌ریزی شهری، تئوری شهر هوشمند را مطرح می‌کند. اما آنچه که در توسعه زیرساخت و ایجاد چنین شهری نقش سازنده دارد حکمروایی خوب شهری است. شهرداری تبریز علی‌رغم صرف هزینه بسیار در اجرای فناوری‌های جدید به دلیل اینکه ساختار مدیریت و برنامه‌ریزی مناسبی برای انتخاب فناوری و نحوه اجرای آن ندارد موفقیت چندانی به دست نیاورده و نتوانسته است گامهای اولیه بسوی ایجاد یک شهر هوشمند را بردارد. هدف از این پژوهش شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار حکمروایی خوب شهری در ایجاد شهر هوشمند تبریز به عنوان یک تئوری جدید و سنجش اولویت و تأثیر این مؤلفه‌ها می‌باشد. این پژوهش در ۳ مرحله انجام یافته است. در مرحله اول برای شناسایی مؤلفه‌های اصلی، روش تحلیل سلسله مراتبی مبتنی بر نظر ۱۰ خبره از کارشناسان شهرداری تبریز بکار گرفته شده که منجر به شناسایی ۸ مؤلفه اصلی شده است. در مرحله دوم جهت سنجش اهمیت مؤلفه‌ها در ایجاد حکمروایی خوب شهری، گویه‌هایی تعریف و با استفاده از مدل ANP مبتنی بر نظر ۲۰ خبره اهمیت هر یک از مؤلفه‌ها شناسایی شده است. نتایج نشان می‌دهد در بین مؤلفه‌های حکمروایی خوب شهری، مؤلفه پاسخگویی با مقدار ۰.۲۶۹، قانونمندی با مقدار ۰.۲۰۶، مسئولیت‌پذیری با مقدار ۰.۱۱۸، اثربخشی با مقدار ۰.۱۱۴، شفافیت با مقدار ۰.۰۹۳، مشارکت با مقدار ۰.۰۷۳، اجماع‌گرایی با مقدار ۰.۰۶۴، عدالت با مقدار ۰.۰۵۹ به ترتیب بیشترین نقش را در حکمروایی خوب شهری دارا هستند.

مسکن که به ‌عنوان سرپناه از انسان در برابر سرما و گرما و حوادث محیطی محافظت می‌نماید، پیوندی مستقیم با اقلیم دارد. این پژوهش به بررسی تأثیر عناصر اقلیمی در معماری شهر ماهشهر پرداخته است. در این پژوهش، به منظور دستیابی به الگوی ساخت و ساز با هدف آسایش حرارتی، به طراحی اقلیمی منطقه و اقلیم‌های مشابه و بررسی آسایش حرارتی فضای داخلی مساکن در بافت شهر پرداخته شده است. این کار از طریق تحقیق میدانی و جمع‌آوری اطلاعات به‌وسیله ایستگاه‌های هواشناسی(آمار ۳۰ ساله) موجود در سطح شهر در خصوص عناصر و ویژگی‌های خاص اقلیمی منطقه صورت گرفته است. پس از تعیین نوع اقلیم شهر ماهشهر به‌منظور بررسی میزان سازگاری اقلیمی مساکن شهر ماهشهر، وضعیت زیست اقلیمی شهر ماهشهر بر اساس معیارهای دمای مؤثر، گیونی محاسبه شده است. سپس با استفاده از روش‌های تحلیلی- آماری که بر روی داده‌های ساعتی پارامترهای اقلیمی توسط نرم‌افزارهای Ecotect و Climate Consultant صورت می گیرد، شرایط زیست اقلیمی و ساختمانی منطقه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که در ارزیابی شاخص دمای مؤثر تنها در ماهای آبان، اسفند و بهمن محدوده در شرایط آسایش اقلیمی قرار دارد.