آثار معماری ایرانپروژه ها براساس وضعیتطرح پیشنهادی مسابقهکاربریمحسن خیرمند پاریزی مراکز فرهنگیمعمارانموزهموزه ها و نمایشگاه
موزه هنر اسلامی ایران
محسن خیرمند پاریزی
- مشخصات پروژه موزه هنر اسلامی ایران
- جایگاه آب در هنر اسلامی
- گره اسلامی و باران نور
- جایگاه رنگ در هنر اسلامی
- امنیت و حفاظت از آثار
موزه هنر اسلامی ایران
معمار: محسن خیرمند پاریزی
موقعیت: ایران، تهران
وضیعت: پیشنهاد رقابت
کاربری: فرهنگی
همکاران طراحی: محسن خیرمند پاریزی، سید محمدحسین رحمتی، محمدرضا مقدسی، هانیه لطفی‌پور، مرجان میرشریفی، رها رسولی و فاطمه عابدی
جوایز: برنده سی‌وسومین دوره جایزه انجمن معماری جهانی
مشخصات پروژه موزه هنر اسلامی ایران
اسلام و هنر های اسلامی، فراز و فرودهایی داشته اند. با در نظر گرفتن ادوار هنری اسلام در ایران متوجه میشویم که در واقع نقاط اوج و فرود چند گانه بوده اند. بنابراین به این موضوع در طراحی سقف موزه اشاره شده است. از طرفی چون ضعف مسلمان ها و هنرهای اسلامی آنها ، زمانی ایجاد میشود که توجه به خداوند در زندگی آنها کمرنگ شده باشد . درنتیجه اوج آثار هنری مسلمانها زمانی صورت میگیرد که منبع الهام هنرشان خدا و نشانه های او باشد. اشاره به این موضوع در طراحی حجم به این صورت نمود پیدا کرده است ، که بالاترین کد ارتفاعی آن رو به قبله قرار گرفته است.
هنر اسلامی
نور ، رنگ ، آب ، سه عنصر زیبایی شناسی معماری اسلامی اند. نور عمده ترین مشخصه معماری ایران است و نمادی از عقل الهی است . رنگ در انقطاب نور حاصل می آید و آب تصویر طبیعت ، در معماری اسلامی است در اینجا پروژه تلاش شده تا این عناصر در کنار هم به نمایش گذاشته شوند. ورود نور طبیعی علاوه بر جایگاه آن در هنر اسلامی به کاهش مصرف انرژی کمک میکند. عبور نور از آب جمع‌آوری شده از بارش باران و رطوبت‌هوا موجب افکت نوری با تجزیه نور و نمایش رنگ‌های مختلف میشود علاوه بر این آب جمع‌اوری شده جهت آبیاری فضای سبز موزه هنر اسلامی مورد استفاده قرار میگیرد.
شفافیت
یکی از مهمترین اصول معماری اسلامی – ایرانی ، اصل شفافیت می باشد , که در این طرح به آن توجه شده است .به نحوی که هیج فضایی در داخل موزه مجهول نمیباشد . کاربران به راحتی میتوانند به آن دسترسی فیزیکی و بصری داشته باشند . همان طور که اگر داخل حیاط مرکزی قرار بگیریم به کل فضاها از نظر بصری دسترسی داریم. الهام گیری از الگو و عناصر باغ های اسلامی – ایرانی , ترکیب آب و فضای سبز در طراحی محوطه موزه ، استفاده از گیاهان دارویی-زینتی و شفابخش به عنوان یکی از علوم و هنراسلامی , ایجاد فضای مطبوع در کنار افزایش سلامت کاربران
درون گرایی
یکی دیگر از اصول معماری اسلامی-ایرانی است و این مجموعه نیز این ویژگی را داراست . به طوریکه اگر کسی وارد موزه شود تمام توجه او به درون موزه و آثار هنری می باشد و عنصری وجود ندارد که توجه فرد را به بیرون از مجموعه متمرکز کند .
جایگاه نور در هنر اسلامی
نور جلوه خداوند است که حضورش در معماری اسلامی به ویژه در مسجد که خانه اوست تجلی می یابد. «الله نور السموات و الارض» و در کاستن از صعوبت و سختی و سردی سنگ و بنا نقش بسزایی دارد ، تجلی متافیزیک نور بر فیزیک بنا، آنرا اصلی ترین محور زیبایی شناسی معماری اسلامی در عرفان و معنا قرار داده است . در بناها از کف براق ، و درخشنده و سطوح دیوارها برای شکار نور استفاده می شد و گاهی نور طوری از سقف های الماسی شکل باز می تابید که انعکاسی در پی داشت .
نور
نور به تزیین معماری اسلامی کیفیتی پویا می بخشید و نقوش ، اشکال و طراح ها را به درون زمان می کشید . نور و سایه در سطوح ، تقابل های شدید ایجاد می کرد و به سنگ های منقوش و سطوح گچی و آجری ، بافت می بخشید. نور از لا به لای مشاربیه های چوبی ، جداره های گچی و مرمری ، و شیشه های نقوش پنجره ها رد می شد و نقوش را بر روی سطوح پشتی و داخلی نمودار می ساخت و پوششی زمانمند و متغیر از رنگ و سایه پدید می آورد.
جایگاه رنگ در هنر اسلامی
رنگ از تکثیر نور حاصل می شود و نمایانگر کثرتی است که ارتباطی ذاتی با وحدت دارد . از دیدگاه اندیشمندان هنر اسلامی ، رنگ سفید نماد وجود مطلق و رنگ سیاه که پوشش خانه کعبه است نماد اصلی تعالی و فراوجودی است که خانه کعبه با آن ارتباط دارد ، رنگ های آبی ، فیروزه ای و طلایی در نگارگری اسلامی و ایرانی ، جلوه هایی از معانی باطنی جاری در بطن رنگ هایند روان شناسی رنگ در قرآن نیز مورد تامل جدی قرار گرفته است.
جایگاه آب در هنر اسلامی
اب در فلسفه اسلامی بن هستی محسوب می شود «وجعلنامن الماء کل شی حی» و در عین حال عامل تطهیر نیز است. این صفت ذاتی (که بر اشیاء پلید مهر پاکی و تطهیر می زند ) چنان با حقیقت بنا در معماری اسلامی ارتباط دارد که حضورش در متن معماری اسلامی بنا را مطهر کرده و صفت تطهیر می دهد . حضور آب در معماری اسلامی به بنا صفت تطهیر می دهد .
پیوند تنگاتنگ آب و معماری اسلامی در آیاتی از قران به ظرافت و عظمت احساس می شود، آب حائل میان «او»و هستی و در عین حال و اصل عالم به حضرت اوست ، معماری اسلامی با آب برخوردی کاشفانه دارد ، حضور بی مثال آب از صعوبت بنا می کاهد ، شفافیتش پرده از جاودانگی بناهایی بر می دارد که بر آخرت استوار گشته اند .
استندهای طراحی شده فرش
فرش به عنوان یکی از هنرهای اسلامی همیشه قابل توجه بوده است. در این طرح برای نمایش بهتر این هنر دست به طراحی استندهای مخصوص زده‌ایم که هم فاصله کاربران با اثر کاهش یابد هم این اثر به زیبایی به نمایش در بیاید. ریل‌های روشنایی با قابلیت جابه‌جایی و تغییر زاویه با توجه به تعویض آثار در زمان‌های مختلف نور پردازی باید قابلیت جابه‌جایی داشته باشد همچنین نیاز به تغییر زاویه جهت نمایش بهتر اثر در موزه‌ها احساس میشود که در این طرح به آن توجه خاصی داشته‌ایم.
گره اسلامی و باران نور
هنر گره سازی از دامنه ای بسیار وسیع برخوردار است و استادان این هنر در ممالک مختلف اسلامی هر یک آن را با سلیقه ی قومی خود آمیخته و گره های بسیاری در بناهای اسلامی به وجود آورده اند. گره چینی به طور کلی از عبارت از قرار دادن آلات گره در یک ترکیب هماهنگ و زیبا است.
به همین جهت هنر گره سازی علاوه بر معماری، در اغلب هنرهای دستی و سنتی ایران مانند سنگ تراشی ، درودگری، منبت کاری ، خاتم سازی ، فلزکاری ، قلمزنی روی فلز، سفالگری، قالیبافی ، قلمکار، صحافی و غیره دیده می شود و کاربرد دارد. از این هنر در جداره‌ها و سقف موزه جهت ورود نور طبیعی به فضا، ایجاد باران نور و همچنین تزیینات بخش‌های از موزه استفاده شده است.
توجه به همه اقشار جامعه
تمامی اقشار جامعه با تمام محدودیت‌ها حق استفاده از فضاهای عمومی را دارند، در این طرح تلاش تیم ما بر این بوده تا با توجه به شرایط اقشار مختلف مانند نابینایان، معلولان، ناشنوایان و یا حتی سالمندان و کودکان که دارای برخی محدودیت‌های حرکتی هستند فضایی طراحی شود تا تمامی این عزیزان بتوانند از آن بهره‌مند شوند. استفاده از خط بریل، کد QR کامل توضیحات علمی و تاریخی اثر، فایل‌های صوتی به زبان‌های مختلف، استفاده از فایل واقعیت افزوده اسکن سه بعدی اثر برای نمایش بهتر و قابل لمس، توجه به ارتفاع محل قرارگیری آثار از مجموعه فعالیت‌ها برای رسیدن به این هدف در طرح موزه هنر اسلامی ایران بوده است.
امنیت و حفاظت از آثار
امنیت و حفاظت از آثار هنری در موزه از اولویت‌های طراحی موزه است. طراحی استندهای قرارگیری آثار با حداکثر نظارت و قراردهی بخش خدمات و نگهبانی در این طراحی مورد استفاده قرارگرفته است.
کاهش فاصله کاربر با آثار در راستای درک بهتر اثر
تلاش برای درک حداکثری و استفاده کاربران از آثار با کاهش فاصله کاربر و همچنین استفاده از مولتی‌مدیا برای بهره بیشتر از آثار در این طرح دیده میشود.
تور مجازی برای استفاده و آشنایی با آثار هنر اسلامی از همه جای دنیا به صورت ۲۴ساعته
گاهی از اوقات شرایط حضور فیزیکی برای مطالعه، مشاهده و استفاده از آثار هنری موزه برای علاقه‌مندان وجود ندارد. تور مجازی موزه با استفاده از دوربین‌های تور آنلاین برای مشاهده، فایل‌های واقعیت افزوده آثار به همراه واقعیت مجازی محیط موزه جهت مطالعه، استفاده و دسترسی علاقه‌مندان به آثار از همه نقاط جهان و همه ساعات شبانه روز ایجاد میکند. این موضوع علاوه بر این باعث افزایش نظارت عمومی و بالا رفتن امنیت موزه میشود.
حفظ و گسترش هنر اسلامی
هنر اسلامی از سال‌ها نسل به نسل آموزش داده شده است این زنجیره نباید از بین برود و این هنرها نباید به فراموشی سپرده شوند. کارگاه ها و فضای آموزشی برای آشنایی و فراگیری هنر اسلامی در بخش آموزشی موزه در نظر گرفته شده‌اند که در راستای حفظ و گسترش این هنرها فعالیت می‌کنند.
