نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۶

 

 

 

 

 

 

 

 

پژوهش حاضر در مرحلۀ اول به ارزیابی پایداری شهر مشهد در ارتباط با منابع آبی بر اساس مدل‌های توسعۀ شهری پایدار پیشنهادشده توسط هاتون اختصاص دارد و سپس جمعیت بهینۀ مشهد را بر اساس دو گزینۀ سازمان آب و فاضلاب برای تأمین آب مورد نیاز در سال ۱۳۹۵، با احتساب سد دوستی و ارداک و بدون احتساب این دو سد تعیین می‌کند. بر اساس ماهیت هدف‌گذاری، از روش تحقیق ترکیبی از نوع تودرتو استفاده شد؛ چرا که اطلاعات کیفی پشتوانه‌ای برای تحلیل‌های کمی محسوب می‌شود. در این راستا با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای فرم‌های پایدار شهری بررسی شدند و در ادامه، مدل‌های هاتون در ارتباط با شبکۀ آب و فاضلاب شهری شناسایی گردیدند. وضعیت منابع آبی استان، دشت مشهد و شهر مشهد از طریق اسناد مرتبط تعیین گردید و سپس با استفاده از تحلیل‌های کمی، جمعیت بهینۀ شهر بر اساس دو گزینۀ سازمان آب و فاضلاب محاسبه شد. نتایج نشان می‌دهد دشت مشهد از منابع آب زیرزمینی استان ۲ درصد آن را داراست. در حالی که ۹۷/۶۵ درصد جمعیت شهری استان در این دشت و به‌ویژه در شهر مشهد ساکن‌اند و ۴۲ درصد آب مورد نیاز از منابع سطحی تأمین می‌گردد که ۷/۹۲ درصد آن متعلق به سد دوستی است. این سد در فاصلۀ ۲۲۰ کیلومتری شهر مشهد واقع است و از کل فاضلاب خانگی تولیدشده، ۳۰ درصد آن بازیافت می‌شود. بنابراین، بر اساس مدل‌های شهری پایدار هاتون، مشهد در ارتباط با منابع آبی شهر پایداری نیست و بر اساس عدم وابستگی به خارج از حوزۀ نفوذ (بدون احتساب سد دوستی و ارداک) ۱۱۹۲۶۶۰ نفر و حتی با وابستگی به خارج از حوزۀ نفوذ ۵۵۰۴۵۹ نفر مازاد جمعیت دارد.

 

دریافت کامل مقاله

فرایند تغییر کاربری اراضی کشاورزی و باغی به اراضی ساخته‌شده از دهۀ ۱۳۴۰ رو به افزایش بوده و منجر به عدم تعادل میان کاربری اراضی شهری و طبیعی در مناطق شهری ایران شده است. منتج از روند مذکور، الگوی کاربری اراضی در شهر- منطقۀ مرکزی مازندران از جمله منطقۀ شهری ساری نیز تحت تأثیر روند شهرنشینی، گسترش جمعیت و افزایش مهاجرت، به سمت و سویی جدید رفته و تغییر کاربری اراضی کشاورزی و باغی در اراضی پیرامون شهر را سبب شده است. تداوم این فرایند منجر به الگوی توسعۀ ناپیوسته و غیرمتمرکز شده و در نهایت پراکنده‌رویی را پدید آورده است. بدین ترتیب، پژوهش حاضر به تحلیل تأثیر پراکنده‌رویی بر تغییر کاربری اراضی مناطق شهری، و پیش‌بینی روند تحولات توسعۀ اراضی و کاربری اراضی تا سال ۱۴۱۰ اختصاص دارد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و تلاش شده تا ابتدا با استفاده از روش GEOMOD اراضی ساخته‌شده پیش‌بینی شود و سپس بر پایۀ مدل زنجیرۀ مارکوف روند تغییرات کاربری اراضی احتمالی منطقۀ شهری ساری تخمین زده شود. در مرحلۀ نهایی با استفاده از GIS با تلفیق مدل‌های مذکور، بر هم کنش اراضی ساخته‌شده و کاربری اراضی تحلیل شد تا پراکنش و توزیع فضایی کاربری زمین در چشم‌انداز تحقیق مشخص گردد.

 

 

از چشم‌اندازهای جدید در برنامه‌ریزی توجه به مسئلۀ فضا و سازمان فضایی است که نیازمندی‌ها، ویژگی‌های فضا و اجزای سازمان فضایی را بررسی می‌کند. یکی از اجزای کلیدی سازمان فضایی، جمعیت است. جمعیت یکی از عناصر بنیادی در برنامه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محسوب می‌شود، بنابراین شناخت ساختار، ابعاد و گستردگی فضایی آن از ابزارهای مهم تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی به شمار می‌رود. درک توزیع و پویایی جمعیت در فضا، در برنامه‌ریزی برای منطقۀ جغرافیایی کاربرد بسیاری می‌تواند داشته باشد. لذا با توجه به اهمیتی که سازمان فضایی جمعیت در برنامه‌ریزی‌ها دارد، این پژوهش به تبیین ساختار فضایی توزیع جمعیت در قالب سکونتگاه‌های شهری و روستایی در سطح استان زنجان اختصاص دارد. هدف اصلی پی بردن به وضعیت تعادل و توازن در توزیع فضایی جمعیت استان زنجان است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی – تحلیلی و نحوۀ گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای – اسنادی است.

سرمایه‌گذاری در یک تعریف کلی عبارت از کاربرد سرمایه برای تولید درآمد جدید است. بر اساس نظر اقتصاددانان، سرمایه‌گذاری به معنای استفاده از منابع به منظور افزایش درآمد یا تولید در آینده است. منطقۀ ۱۰ شهرداری تهران از جمله مناطق مرکزی تهران است که به دلایلی چون کمبود زمین، بازگشت سرمایۀ کمتر، فقدان عملکرد فرامنطقه‌ای و فرسودگی و تراکم بافت چندان برای فعالیت بخش خصوصی در امر سرمایه‌گذاری جاذب نبوده است. در این بررسی سعی شده با استفاده از بررسی‌های میدانی، موانع موجود بر سر راه سرمایه‌گذاری در منطقه شناسایی شود و راهکارهای رفع آنها ارائه گردد. همچنین مهم‌ترین ابزارهای تأمین مالی نیز متناسب با این اولویت‌ها ارائه گردد. تمایل به فروش به جای مشارکت، تغییر پست‌ها و مشکلات ناشی از آن، جابه‌جایی و احتیاط، زمان‌بر بودن انعقاد قراردادها، شرایط قراردادها، مشکلات کارشناسی پروژه‌ها، مشکلات مالکیت بعد از اختتام پروژه‌ها، انتقال مالکیت، تخصص و دید تخصصی نسبت به سرمایه‌گذاری، ارتقای هر چه بیشتر جایگاه سازمان مشارکت مردمی، بسته‌های سرمایه‌گذاری، مدیریت در بهره‌برداری از پروژه‌ها، شناور نبودن قراردادها، عدم تضمین، تیپ بودن قراردادها و ناهمخوانی شرایط وصف‌شده با شرایط مندرج در قرارداد مهم‌ترین موانع موجود بر سر راه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در منطقۀ ۱۰ شهرداری تهران است.

 

شهرنشینی یکی از علل تغییرات کاربری زمین است. این پدیده اگر کنترل‌شده، هماهنگ و برنامه‌ریزی‌شده باشد، همچون هدیه‌ای به جامعۀ بشری است؛ در غیر این صورت، می‌تواند مشکلات زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی زیادی به بار آورد. امروزه تغییرات پوشش زمین و تغییرات کاربری اراضی (LULC) عامل اصلی تغییرات جهانی شناخته شده است. در دو دهۀ گذشته وسعت و آثار فضایی فعالیت‌های انسان روی زمین بی‌سابقه بوده و تغییرات پوشش زمین (ویژگی‌های بیوفیزیکی سطح زمین) و کاربری زمین (تغییرات حاصل از فعالیت‌های انسانی در سطح زمین) شدت گرفته است. این تغییرات نتیجۀ عوامل بیوفیزیکی و اقتصادی – اجتماعی است و با موضوع پایداری توسعۀ اجتماعی – اقتصادی ارتباط نزدیک دارد؛ به‌طوری که بخش‌های اساسی سرمایۀ طبیعی ما از قبیل گیاهان، منابع آب و تنوع زیستی را تحت تأثیر قرار داده است. پژوهش حاضر با هدف آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی شهر خوی طی سال‌های ۱۳۶۸-۱۳۹۰ و پیش‌بینی تغییرات کاربری اراضی تا سال ۱۴۰۰ انجام گرفته است. بدین منظور، ابتدا تصاویر ماهواره‌ای LandSat TM5 مربوط به سال‌های ۱۳۶۸، ۱۳۷۹ و ۱۳۹۰ شهر خوی تهیه شد. سپس با استفاده از نرم‌افزارهای Erdas, Idrisi, Arc Gis فرایند مربوط به آشکارسازی تغییرات کاربری و همچنین شبیه‌سازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از مدل زنجیرۀ مارکوف و سلول‌های خودکار زنجیرۀ مارکوف انجام گرفت. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که سطح اراضی ساخته‌شدۀ شهری از ۱۳/۹۹۵ هکتار در سال ۱۳۶۸ به ۶۲/۲۵۵۷ هکتار در سال ۱۳۹۰ رسیده است. سطح باغ‌ها و اراضی کشاورزی نیز با روند نزولی به‌ترتیب از ۰۳/۷۱۷ و ۲۵/۶۲۳ هکتار در سال ۱۳۶۸ به ۰۶/۱۶۵ و ۵۴/۲۸۸ هکتار در سال ۱۳۹۰ کاهش پیدا کرده است.