نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۳

 

 

 

 

 

 

 

 

امروزه عملکرد شهری نه‌تنها به برخورداری شهر از سرمایۀ فیزیکی وابسته است، بلکه به‌طور فزاینده‌ای به سرمایۀ اجتماعی و انسانی بستگی دارد. شهر پدیده‌ای فراتر از کالبد ظاهری است. ابعاد اجتماعی و فرهنگی هر شهر بعد پنهان در طرح‌های شهری به شمار می‌رود که به دلیل ماهیت غیرکالبدی و دشواری شناخت و درک، همواره در عرصه‌های نظریه‌پردازی و عملی به آن کم‌توجهی ‌شده است. در این مقاله سعی شده است با اشاره به سیر تکوینی نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری، رویکرد برنامه‌ریزی وکالتی پل دیویدوف به‌ عنوان یکی از اولین مبانی فکری در زمینۀ طرح مباحث اجتماعی، فرهنگی در زمینۀ برنامه‌ریزی شهری بررسی شود. این تحقیق به روش کتابخانه‌ای، با استفاده از مطالعات میدانی، مصاحبه و پرسش‌نامه و استفاده از تکنیک swot در پی پاسخ به این سؤالات است: برنامه‌ریزی وکالتی در سیر تکوینی نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری از چه جایگاهی برخوردار بوده و اصول و الزامات آن کدام است؟

 

دریافت کامل مقاله

طرح‌های شهری باید علاوه بر تأکید بر بعد عملکردی، همسو با حس زیبایی‌شناسی و عشق به طبیعت باشند تا رضایت شهروندان را فراهم آورند. از سویی، رضایت هر جامعه به این بستگی دارد که تمام اعضای آن جامعه احساس کنند در آن مشارکت و سهم دارند و از جریان عادی جامعه کنار گذاشته نشده‌اند. مشارکت شهروندان در ادارۀ امور شهر از پیش‌نیازهای اساسی برای موفقیت برنامه‌ها و به ثمر رسیدن تلاش‌های مدیریت شهری است. با توجه به اهمیت دو مقولۀ مشارکت شهروندی و زیباسازی شهری، این پژوهش به بررسی میزان مشارکت شهروندان در زیباسازی شهری اختصاص دارد و رابطۀ مشارکت با عوامل مؤثر بر آن را به منظور بهبود منظر شهری تجزیه و تحلیل می‌کند. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است و جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از پرسش‌نامه انجام گرفت. جامعۀ آماری تحت مطالعه در فرایند پرسشگری شامل شهروندان منطقۀ ۶ تهران بود و با توجه به جمعیت منطقۀ ۶ تهران (۲۲۵۲۹۰ نفر)، بر اساس روش کوکران ۳۸۴ پرسش‌نامه مورد نیاز بود که تهیه و توسط شهروندان تکمیل گردید. داده‌های حاصل از پرسش‌نامه در نرم‌افزار SPSS و با استفاده از آزمون‌های t-test, crosstabs, chi square و Spearman، تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تحقیق نشان داد که مشارکت شهروندی در وضعیت نامطلوب قرار دارد. طبق نتایج، میان متغیرهای سواد، جنس، اشتغال، تأهل، آگاهی و وظایف با میزان مشارکت رابطۀ معنادار وجود دارد، ولی رابطۀ معناداری بین سن و مشارکت دیده نمی‌شود. با توجه به نتایج تحقیق نیاز است توجه اساسی به مسائل زیرساختی مثل ویژگی‌های جمعیتی و مفاهیم نرم مثل فرهنگ‌سازی و آگاهی شهروندی مبذول شود.

 

 

رشد جمعیت و گسترش شهری در دهه‌های اخیر در شهر مراغه باعث تغییر پوشش/ کاربری زمین در اطراف شهر شده، به‌طوری که مساحت شهر از ۳۵۰ هکتار در سال ۱۳۵۳ به حدود ۱۷۹۹ هکتار در سال ۱۳۹۰ رسیده است. شناخت عوامل مؤثر در گسترش شهری و مدل‌سازیِ تأثیر آنها در مدیریت و برنامه‌ریزی شهری ضروری است. عوامل تأثیرگذار را می‌توان به دو دستة متغیرهای بیوفیزیکی و اجتماعی- اقتصادی تقسیم کرد. با توجه به قابلیت‌های مدل رگرسیون لجستیک در شناخت عوامل اجتماعی- اقتصادی و بیوفیزیکی تأثیرگذار در رشد شهر، از این مدل برای تحلیل عوامل رشد شهر مراغه طی ۲۲ سال اخیر و پیش‌بینی روند گسترش شهر طی ۲۲ سال آینده استفاده شده است. میزان Pseudo R-square و ROC برای این مدل نیز به‌ترتیب ۲۷۶۴/۰ و ۸۵۳۷/۰ به‌دست آمد که به دلیل قرار داشتن در محدودۀ مورد قبول، تأییدکنندۀ مدل‌سازی‌اند. حساسیت‌سنجی مدل برای شناخت میزان تأثیر متغیرها با استفاده از روش حذف هر کدام از متغیرهای مستقل در هر بار اجرای مدل، حاکی از تأثیر بیشتر فاصله از اراضی شهری و در مرحلۀ بعد متغیرهای ارتفاع، فاصله از کاربری‌های صنعتی، فاصله از اراضی کشاورزی و فاصله از جاده‌های دسترسی در رشد شهر طی ۲۲ سال اخیر است.

اگر مدرنیته را منش و شیوة زندگی امروزی و جدید که به‌جای شیوة کهن نشسته و آن را نفی کرده است تعریف کنیم، درمی‌یابیم که دگرگونی‌های مداومی داشته و هرگز دست‌یافتنی نبوده است. این پدیده در مسیر تاریخی خود با مسئلۀ تغییر شکل شهرها و رشد شهرنشینی و پیدایش نهادهای جدید اجتماعی، حضور مردم در عرصه‌های مختلف و ایجاد نظام‌های قانونی همراه شده است. مدرنیته همۀ ابعاد زندگی را در جهان و به‌ویژه در کشورهای جهان سوم مانند ایران دگرگون کرده است. یکی از مهم‌ترین دگرگونی‌ها در شهرهای ایران حضور زنان در فضای عمومی شهری است. هدف این مقاله بررسی دگرگونی‌های شکل‌گرفته در عرصه‌های عمومی شهری، به عنوان عرصۀ تجلی مدرنیته برای پذیرش زنان است. برای بررسی این تحولات، پارک‌های شهری به عنوان یکی از مهم‌ترین فضاهای شهری مدرن که از نتایج مدرنیته به‌شمار می‌رود، انتخاب شده است. تأکید در اینجا بر دگرگونی‌های عرفی و ساختاری حاکم بر جامعه و نیز تأکید بر انتخابی بودن حضور در عرصۀ عمومی است. به عبارت دیگر، پیدایش نهادهای مدرنی مانند دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و نیز وارد شدن زنان به بازار کار، حضور آنها در عرصۀ عمومی را تا حد زیادی اجتناب‌ناپذیر کرده است.

 

در اغلب شهرهای بزرگ ایران همچون کرمان که با معضلات ترافیکی متعدد مواجه‌اند، به دلیل نبود امنیت لازم برای تردد دوچرخه، هنوز دوچرخه‌سواری جایگاه شایستۀ خود را در ساختار حمل‌و‌نقل درون شهری نیافته است. در همین راستا، هدف این پژوهش تحلیل و سنجش مطلوبیت مسیرهای مختلف در شهر کرمان و مکان‌سنجی بهینۀ مسیرهای تردد دوچرخه در این شهر است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و تکنیک به‌کاررفته در آن تحلیل سلسله‌مراتبی معکوس (IHWP) است. در این تحقیق از آیین‌نامه‌ها و استانداردهای بین‌المللی همچون AASHTO، آیین‌نامه‌های مورد تأیید ایران، شاخص سازگاری دوچرخه‌سواری (BCI) و شاخص اتحادیۀ دوچرخه‌سواری شیکاگو (CBF) نیز استفاده شده است. پس از استخراج این شاخص‌ها با استفاده از مدل وزن‌دهی دلفی، ضریب تأثیر هر شاخص در کیفیت نهایی مسیر محاسبه شد و سپس با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله‌مراتبی معکوس سطوح کیفی مسیرها و نیز سطح کیفی ایده‌آل در شهر کرمان مشخص گردید. نتایج این تحقیق نشان می‌‌دهد در بین شاخص‌های تحت ارزیابی در شهر کرمان، شاخص سازگاری دوچرخه‌سواری (BCI) بیشترین ضریب تأثیر و شاخص دوچرخه «اتحادیۀ دوچرخه‌سواری شیکاگو» (CBF) کمترین ضریب تأثیر را در مکان‌گزینی مسیرهای تردد بهینۀ دوچرخه در شهر کرمان به خود اختصاص داده‌اند. همچنین از ده مسیر پیشنهاد شده، بلوار جمهوری و خیابان شهاب بالاترین درجۀ کیفی و بلوار دانشگاه پایین‌ترین درجۀ کیفی را به خود اختصاص دادند.