دو فصلنامه علمی اقلیم گرم و خشک ۷

 

 

 

 

 

در فرایند جست­و­جو و مطالعه شیوه سکونت و انواع سکونتگاه­های روستایی حوزه فرهنگی هلیل­رود در شهرستان جیرفت استان کرمان، سازه­های سبکی یافت می­شود که در گستره­ای وسیع و با نمودهای کمابیش متفاوت قابل مشاهده است. سازه­های دست­ساز و بومی که ریشه در فرهنگ عشایری و کوچ­نشینی و یا زندگی ساده روستایی دارند و طی سالیان زیاد پاسخگوی نیازهای زیستی و سکونتی مردم منطقه بوده­اند. سکونتگاه­های کمینه­گرایی (مینیمال) که در طول سالیان متمادی، بخش مهمی از طرحواره ذهنی این مردمان از سکونت را شکل داده است. دیرپایی، حضور پیوسته و جایگاه این سازه­ها در خاطر و زندگی ساکنین، آن­ها را فراتر از یک سازه صرف، تبدیل به جلوه بارزی از یک  فن- فرهنگ و بخشی تفکیک­ناپذیر از الگوی سکونت روستائیان حاشیه هلیل‌رود نموده است. چنین جایگاهی مطالعه، شناخت و معرفی این الگوهای سکونت روستایی را ضروری می­نماید، به ویژه در شرایطی که در طرح­های سامان­دهی سکونت­گاه­های حاشیه هلیل­رود نسبت به آن بی­توجهی شده است.

 

دریافت کامل مقاله

دانسته‌های کنونی از میراث باغ‌سازی شیراز به باغ‌های نامدار و برجستۀ دیوانی و حکومتی محدود شده و داده‌های اندکی از دیگر باغ‌های آن برجای ‌مانده است. از این میان، باغ سالار جنگ (مینوی سالار) از ناصرالدین کوپال شیرازی نمونۀ درخور توجه و ازیادرفته‌ای است که ارزش بررسی و پژوهش دارد. هدف این پژوهش بازیابی این باغ بر پایۀ خاطرات ترنس اودانل است که نزدیک به ۱۰ سال (۴۹-۱۳۳۸ خورشیدی) را در آن گذرانده است. توصیفات وی شرحی از طرح کاشت، در باغِ روزگار قاجار و پهلوی در اختیار می‌گذارد. پژوهش کنونی گامی نخست در شناخت مجموعه باغ‌های تاریخی منطقۀ قصرالدشت (بردی) است که تاکنون بدان پرداخته نشده است. بر این اساس شناخت ویژگی‌های هندسی – فضایی، بازخوانی طرح کاشت و فهم شیوۀ آبیاری باغ مورد توجه بوده است. افزون بر این به باغ به‌مثابۀ مکانی برای رخدادهای گوناگون زندگی فردی- اجتماعی نیز نگریسته شده است. روش پژوهش، ترکیبی شامل راهبرد تفسیری- تاریخی و نمونه موردی است که در رویکردی استنتاجی و تحلیلی پیش می‌رود.

 

 

ساختمان­ها باید به گونه­ای ساخته شوند که در شرایط مختلف آب­وهوایی در عین اینکه شرایط آسایش حرارتی قابل قبول و حتی لذت­بخش را برای ساکنان به ارمغان می­آورند، سطح بالایی از کارایی انرژی را داشته­ باشند. اگرچه که امروزه نیاز به آسایش حرارتی کاربران با بهره­گیری از تجهیزات مکانیکی تامین می­گردد. اما واقعیت این است که در هر شرایط اقلیمی، با طراحی مناسب بنا می­توان تا اندازه­ای، شرایط مطلوب آسایش را فراهم کرد. و تنها زمانی که شرایط آب­وهوایی غیرقابل تحمل است از تجهیزات مکانیکی بهره گرفت. اما چگونه می­توان دانست چه شرایطی سخت و غیر قابل تحمل است؟ بی­تردید وجود معیاری مناسب کمک­ خواهد کرد. یگانه معیار قابل قبول، انسان است. از اینرو در نقاط مختلف دنیا، پژوهش­های میدانی متعددی در این زمینه انجام شده است. مقایسه­ ی بین نتایج نشان می­دهد، اولا در سراسر جهان مردم می­توانند در طیف وسیعی از محیط­های حرارتی، به آسایش دست یابند. دوم اینکه در محیط­های مورد بررسی، بین پیش­بینی­های جدیدترین و بهترین شاخص­های حرارتی و چگونگی احساس گرمایی افراد، اختلاف واضحی وجود دارد.

 

موزه­ها به مثابه گنجینه­هایی از خاطرات و حافظة بشری­، به واسطة نمایش نسل­های گذشته و آموزش از آن ، انسان امروز را به تأمّل دعوت می­کنند. بنابراین رجوع به آنها جهت بهبود زندگی­آینده، ضرورت دارد. با عنایت به مسئله بحران آب در ایران، امروزه توجه به فضای معماری و عملکرد مناسب موزه­های آب و برنامه­ریزی به منظور استقبال گسترده مردم از این نوع فضا ضروری به نظر می­رسد. از آنجا که یکی از مشکلات موزه­های ایران تکیه بر شیء محوری، نمایش و حفاظت است؛ شاید بهره­گیری از دیدگاه­کاربران، جهت آشنایی با معیارهای مطلوبیت فضا و عملکرد موزه، مؤثر واقع شده و به تعامل و اقبال شایسته­تر کاربر و رونق هرچه بیشتر موزه منجر­ شود. بدین منظور، موزه آب یزد به­عنوان نمونه ­موردی انتخاب شد، سپس با استفاده از پرسش­نامه‌های نیمه­باز، پیرو روش تحقیق «Q» اهداف، انتظارات­، علایق بازدیدکنندگان و نقاط ضعف و قوت این موزه، مشخص و بصورت منطقی تحلیل گردید. همچنین اطلاعات دفتر انتقادات و پیشنهادات موزه کدگذاری و طبقه­بندی شده و دیدگاه کاربران مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت با بهره­گیری از دیدگاه­های مستخرج­، راهکارهای طراحی فضای معماری و فعالیت در موزه­های­آب ، پیشنهاد شدند. نتایج حاصل از پژوهش می­کوشد افزون بر بهبود عملکرد موزه­آب یزد، الگویی باشد برای سایر موزه­های کشور تا بتوانند با طرح فضای مناسب و عملکردی مؤثر، مورد استقبال تعداد بیشتری از بازدیدکنندگان فعال قرار­گیرند.

 

 

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی میزان اتلاف حرارت بناهای زمین پناه در مواقع سرد سال و مقایسه آن با بناهای رایج روی زمین انجام شده است. پیشینه پژوهش پیرامون ایده معماری در پناه زمین نشان می­دهد علیرغم قدمت طولانی این ایده در معماری و شهرسازی ایران، تاکنون تحقیقات محدودی در رابطه با ارزیابی عملکرد حرارتی این نوع ساختارها صورت گرفته است. نکته قابل ذکر دیگر اینکه تحقیقات فوق غالباً رفتار حرارتی بناهای زمین پناه را در مواقع گرم سال مورد توجه قرار داده و از تاثیر ثبات حرارتی زمین بر کاهش اتلاف حرارت آن­ها در مواقع سرد سال غفلت نموده­اند. لذا در این پژوهش با استفاده از روش محاسباتی، حالت‌های مختلف ارتباط با خاک، در یک بنای زمین پناه در شهر یزد مدل­سازی شده و از نظر اتلاف حرارت با بنای روی زمین در مواقع سرد سال مقایسه می­گردد. همچنین به منظور محاسبه دمای زمین که محیط پیرامون بنای زمین پناه محسوب می­گردد، از معادله پیشنهادی لبز استفاده شده است. یافته­ها نشان می­دهد که اتلاف حرارت مدل در پناه زمین با افزایش سطح تماس با خاک کاهش می­یابد تا جایی که اتلاف حرارت در مدلی که از سه جبهه شمال، شرق و غرب در مجاورت با خاک می­باشد حدود %۴۴ مدل رایج روی زمین ارزیابی شده است. در مجموع می­توان گفت با بهره­مندی از ایده معماری در پناه زمین، می­توان صرفه‌جویی قابل ملاحظه­ای در مصرف انرژی در مواقع سرد سال در اقلیم گرم و خشک ایجاد نمود.