مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری ۲۸

با گسترش مهاجرت به شهرها و تراکم بالای جمعیت در این مراکز و به دنبال آن، مشکلات و نارسایی‌های پیش آمده به ویژه در حوزه مسکن و خدمات شهری، ایجاد شهرهای جدید به عنوان یک راه حل مطرح شد. اما بررسی‌های انجام شده، حاکی از ناتوانی این شهرها در جذب جمعیت مازادِ مادرشهر و نارضایتی ساکنان از سکونت در این مناطق بوده است. به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین دلایل عدم موفقیت شهرهای جدید، بی‌توجهی به هویّت کالبدی و اجتماعی شهرهای جدید و احساس انزوای اجتماعی ساکنان آن‌ها باشد. از این رو، پژوهش حاضر مسئله بحران هویّت و انزوای اجتماعی در شهرهای جدید و رابطه آن با میزان رضایت از سکونت در این مناطق را مورد بررسی قرار داد. تحقیق حاضر از نوع توصیفی-همبستگی بوده و داده‌های مورد نیاز با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی (پیمایشی) گردآوری شده است. در بخش پیمایش، با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه، محاسبه و از طریق نمونه‌گیری خوشه‌ای و تصادفی ساده و به کمک ابزار پرسشنامه با ۳۵۰ نفر از ساکنان شهر جدید پردیس مصاحبه شد. برطبق یافته‌ها، میزان احساس هویّت شهری برای شهر پردیس و همچنین میزان رضایت از سکونت در این شهر در بین پاسخگویان کمتر از حد متوسط و میزان انزوای اجتماعی بیشتر از حد متوسط است.

مفهوم “دسترسی” مشخصه‌ای مهم در فضاهای شهری بوده و رابطی حیاتی میان حمل و نقل و کاربری زمین است که در رشته های مختلف به خصوص برنامه ریزی حمل و نقل و برنامه ریزی شهری نقش مهمی را در سیاست های اتخاذ شده توسط تصمیم گیران ایفا می‌کند. بنابراین، در مطالعه پیش رو با اندازه‌گیری دسترسی به مراکز شهری و تسهیلات حمل و نقلی و با تکیه بر بررسی مطالعات گذشته، مجموعه مناسبی از پارامترهای مرتبط با دسترسی جمع‌آوری شده و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و بهره‌گیری از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره برای وزن دهی به پارامترها، ارزش بلوک‌های منطقه بر اساس پارامترهای دسترسی مورد ارزیابی قرار گرفته شد. این مطالعه نشان می‌دهد دسترسی به ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی بر ارزش نهایی هر بلوک تأثیر قابل توجهی دارد، بطوریکه حدود ۹۴% بلوک‌های با دسترسی مناسب به ایستگاه‌ها، از حیث ارزش دسترسی نهایی نیز نسبت به بلوک های دیگر مسکونی منطقه دارای رتبه بالاتری هستند.

امروزه با توسعه روزافزون، شهرها فاقد فضاهای شهری مطلوب می­باشند. سازگاری این فضاها با نیاز ساکنان، درکانون توجه کارشناسان قرار گرفته است. فضاهای شهری دربرآورده ساختن نیاز‌های اجتماعی و فردی کودکان شهر، نقش منحصر به فردی دارند. این فضاها بخش عمده­ای از زمان و محیط زندگی روزمره ساکنان از جمله کودکان را به خود اختصاص می‌دهند و از دیدگاه مهندسی علوم انسانی، ارتقاءکیفیت این فضاها می­تواند در سلامت و رشد قوای جسمی، تقویت تعاملات اجتماعی و پرورش خلاقیت در کودکان موثر باشد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه­ای و بررسی­های میدانی (در قالب پرسشنامه و تفسیر نقاشی‌های کودکان و نظرسنجی از والدین) است که ابتدا به بررسی ویژگی‌ها و شاخص‌های شهر دوستدار کودک در منابع مختلف پرداخته و بر مبنای این شاخص‌ها، گویه‌های پرسشنامه شکل گرفته، سپس با توجه به نتایج پرسشنامه‌ها، عوامل داخلی و خارجی مدل SWOT استخراج و بر طبق نظر کارشناسان وزن دهی صورت گرفته است.

استراتژی‌های توسعه شهر از دیدگاههای جدید و تاثیرگذار در بهبود روند برنامهریزی شهر است. هدف پژوهش تعیین استراتژی‌های توسعه شهری ایلام و اولویتبندی آنها با استفاده از مدل AHP است. پژوهش حاضر با ماهیت کاربردی و روش تحقیق ترکیبی (پیمایش و توصیفی- تحلیلی) به تعیین استراتژی‌های توسعه شهری ایلام می‌پردازد. در این پژوهش ابتدا ۶ استراتژیاصلی، ساماندهی فضایی، تقویت اقتصاد شهری، زیستپذیری اجتماعی، دسترسی پایدار، محیط زیست و حکمروایی خوب شهر، به همراه استراتژی‌های فرعی بر اساس درخت سلسله مراتبی ترسیم گردید و پس از تهیه پرسشنامه از متخصصان و مدیران شهری خواسته شد تا بر اساس مقایسه زوجی اولویت‌ها را مشخص سازند. در کل نتایج حاصل از تلفیق معیارها و زیر معیارها نشان می‌دهد که کسب درآمدهای پایدار با میانگین وزنی ۳۶۵/۰ اولویت اول، کاهش آلودگی هوا با امتیاز ۳۳۶/۰ دارای اولویت دوم، عدالت فضایی با ضریب اهمیت ۳/۰ اولویت سوم و در راستای دسترسی پایدار شهر، ارتقاء حمل و نقل عمومی با میانگین وزنی ۲۹۸/۰ در اولویت چهارم برنامهریزی قرار داشته و اولویت پنجم برنامهریزی نیز تدوین چشمانداز با امتیاز ۲۸۴/۰ است و بسترسازی تعاملات اجتماعی در اولویت آخر برنامهریزی قرار گرفته است.