دو فصلنامه علمی اقلیم گرم و خشک ۵

 

 

 

 

 

 

مسئله­ی نظافت از دیرباز بین ایرانیان حائز اهمیت بوده و با ورود اسلام و وجوب انجام فرایض دینی بر اهمیت آن افزوده‌شده است. در دوره­های تاریخی مختلف شکل و معماری حمام­های ایران دستخوش تغییرات شده است، اما نحوه‌ی استقرار فضایی آن­ها همواره از الگویی ثابت پیروی می­کند. نمونه­های موجود از حمام‌های عمومی استان فارس، اغلب متعلق به دوره­های صفویه، زند و قاجار هستند. پژوهش حاضر در پی­ شناخت الگوی طراحی گرمابه­های فارس در عصر قاجار است که به‌منظور دستیابی به این هدف به بررسی الگوهای ساختاری، تناسبات و نحوه ارتباطات فضایی آن­ها با یکدیگر و چگونگی ارتباط آن­ها با مسائل اقلیمی پرداخته شده است. در همین راستا اقدام به انجام بررسی میدانی و کتابخانه­ای با تجزیه‌ وتحلیل پلان­های معماری و اجزاء سازنده اصلی از قبیل: بینه، گرمخانه، میاندر و فضاهای خدماتی۱۴ حمام از سراسر استان فارس، نه نمونه در اقلیم گرم و پنج نمونه دیگر در اقلیم سرد گردیده است.

 

دریافت کامل مقاله

ورودی دارای نقش­های کالبدی گوناگون مانند تأمین و نظارت بر ارتباط درون و بیرون، نفوذپذیری، تبدیل­پذیری، خوانایی و دعوت­کنندگی است. بر اساس تحقیقات بر ورودی ساختمان­های سنتی، عامل آسایش حرارتی بیرونی کاربران نقشی تعیین‌کننده دارد. مقاله حاضر با هدف تامین آسایش حرارتی بیشتر ورودی بناها، به بررسی رابطه این پارامتر در ورودی خانه­های سنتی شیراز با کمک تکنیک­های سایه­اندازی و عمق ورودی پرداخته است. سردر این خانه‌ها با کمک عمق ورودی، نقش سایبان افقی را اجرا نموده­اند. در این مسیر میانگین ماهیانه حداکثر زاویه تابش خورشید نسبت به سطح زمین شیراز اندازه­گیری شد و شرایط سایه‌افکنی در عمق ورودی با محاسبه میانگین ماهیانه ارتفاع سایه پیش­بینی گردید. با کمک مقایسه نتایج حاصله از میانگین ماهیانه و سالیانه سایه مدخل ورود زمستان و تابستان، ارتفاع سایه و عمق ورودی مطلوب ماهانه مشخص شد. همچنین نسبت طول سایه مطلوب زمستان و تابستان برابر ۶۱/۱۱ گردید.

 

 

خانه اصلی‌ترین مکانی است که انسان در تمام دوران زندگی‌اش با آن سروکار دارد. نخستین و مهم‌ترین جهانی است که آدمی درطول حیات خویش در آن سکنی می‌گزیند و شخصیت می‌یابد. هم‌چنان که انسان در حال رشد، تحول و شکوفایی است، خانه نیز فراتر از یک چهار دیواری خنثی، به تجربه در می‌آید و به نمادی از خود مبدل می‌شود. خودی که همواره در حال تغییر و تحول است. از این منظر، خانه مکانی برای «شدن» است، نه «بودن». همچون ساکن رشد می‌کند، شخصیت می‌یابد و این‌‌گونه در پیوند عمیق با ساکن قرار می‌گیرد. در راستای تحقق این امر، پژوهش حاضر، خانه‌ای «خوانش‌پذیر» را پیشنهاد می‌کند که تازه‌ترشدن آدمی در طول دوران، موجب خوانش‌های نوینی از آن می‌شود و می‌تواند با ساکن در دوره‌ها و حالات مختلف ارتباط برقرار کند. چنین خانه‌ای با فراهم کردن امکان تفاسیری متنوع و خلاقانه‌ برای مخاطبانش به آیینه‌ای بدل می‌شود که در هر زمان هر بیننده به لحاظ شفافیت آن، عکس خود را در آن می‌بیند، با آن به گفت‌وگو می‌نشیند و نه‌تنها «درخانه » بلکه «با خانه» زیستن را تجربه می‌کند.

شهرهای تاریخی مشحون از آثار و لایه‌هایی هستند که در گذر زمان به تدریج در زیر لایه‌های جدید پنهان گردیده یا در اثر عوامل مختلف، در معرض فرسایش و دگرگونی قرار گرفته‌اند، اما با این وجود، قصۀ شکل‌گیری هسته‌های تاریخی شهرها و عناصر مهم و شاخص آنها در همین لایه‌ها مضبوط گردیده است. معمولاً در روند حفاظت عالمانه از شهرهای تاریخی جهان سعی می‌گردد از آثار و لایه‌های تاریخی شهرها به نحو شایسته‌ای صیانت گردد تا از طریق برقراری ارتباط معنادار میان آنها بتوان به سیر شکل‌گیری، تحول، تکامل و دگرگونی شهر در ادوار مختلف راه یافت، اما متأسفانه برخی از طرح‌هایی که در حوزه بافت‌های با ارزش شهرهای ایران به مرحله اجرا می­رسند به دلیل عدم شناخت کافی منجر به پاکسازی لایه‌های تاریخی شهر می‌گردند که اثرات جبران‌ناپذیری بر ساختار شهرها به جا می­گذارند. یکی از دلایل این امر را می‌توان در ضعف مطالعات و منابع مکتوب پیرامون هسته‌ها و مناطق تاریخی شهرها جستجو نمود.

 

 

این مقاله با هدف ارتقاء مفهوم معماری پایدار، در پی پاسخ به این سوال است که “چگونه می­توان رابطه هم افزایی میان معماری و طبیعت برقرار ساخت؟” در این مسیر با بهره­گیری از روشی کیفی و ترکیبی، پس از آسیب شناسی تفکر پایداری محیطی در معماری بر پایه متون حوزه دانش پایداری و معرفی شکل مطلوب رابطه معماری و طبیعت مبتنی بر مبانی ایرانی اسلامی و تلخیص و تفهیم محتوای این متون از طریق روش تحلیل محتوا، سعی کرده وجه بنیادین اما مغفول “معماری پایدار” را شناسایی و در قالب روش استدلال منطقی، مفهوم “معماری پایه دار” را برای تکمیل آن مطرح نماید. سپس با رجوع به مصادیق موجود معماری گذشته ایران با روش نظریه مبنایی، پایه داری در معماری را که بر اساس فهم وجوه سه‌گانه طبیعت (کالبدی، ذاتی و نشانه­ای) در سه سطح عینی، سرشتی و نمادین با طبیعت گفتمان برقرار می­کند، معرفی و تشریح نماید. متناظر با این سه سطح “حضور مستقیم عناصر طبیعی”،”بهره­مندی از قوانین طبیعی و ویژگی­های سرشتی “و”حضور نمادین عناصر طبیعی” در این معماری، هماهنگی قابل اعتمادی میان معماری و طبیعت را موجب می­شود، هماهنگی که ضمن بهره­مندی معماری از طبیعت، نه تنها به طبیعت آسیب نمی­رساند، بلکه باعث هم‌افزایی معماری و طبیعت نیز می­گردد. به نظر می­رسد توجه به مفهوم پایه­داری و ذکر مصادیق آن در معماری گذشته ایران، می­تواند مفهوم پایداری در معماری ایران را روشن ساخته و ارتقاء ببخشد.