تأليفاتمجلاتمقالاتنشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری
نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲۴
نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره 24 زمستان 1398
فهرست مقالات در نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲۴
۱- تحلیل فضایی تأثیر ظرفیتهای اقتصادی و کالبدی مناطق سهگانه شهر قزوین بر بروز تخلفات ساختمانی | سمیرا یوسفی؛ مجتبی رفیعیان؛ علی اکبر تقوایی
۲- تحلیل ساختار فضایی شهری با تأکید بر توزیع فضایی اشتغال و فعالیت در شهر تهران | علی حسینی؛ احمد پور احمد
۳- کاربست روش مرور سیستماتیک ادبیات در شناسایی ابعاد، مؤلفهها و شاخصهای شهر خلاق | مجتبی امیری؛ محمد مهدی ذوالفقارزاده؛ کرامتاله زیاری؛ حسن اشتری
۴- ارزیابی و پایش سیاستهای تأمین مسکن گروههای کمدرآمد شهری از منظر شاخصهای پایداری مسکن (مطالعة موردی: مسکن مهر گرگان) | ابراهیم معمری؛ جعفر میرکتولی؛ خدارحم بزی
۵- تبیین الگوی مدیریت هوشمند شهری، راهکاری نوین برای بهبود حکمرانی شهری | سید احمد حسینی؛ ایلیا لعلی نیت؛ سعید حیدری نیا
۶- تحلیل فضایی و جانمایی خدمات گردشگری شهری با استفاده از منطق فازی (مطالعة موردی: اقامتگاههای گردشگری شهر اصفهان) | رسول حیدری سورشجانی؛ ابوالفضل دهقان جزی
۷- پهنهبندی فضاهای بیدفاع و مستعد جرمخیزی در شهر اردبیل | علیرضا محمدی؛ ابراهیم فیروزی مجنده؛ حجت ارژنگی مستعلی بیگلو
۸- تحلیل جغرافیایی موانع روانشناختی عدم استفاده از حملونقل عمومی در کلانشهر اهواز | مجید گودرزی؛ محمدعلی فیروزی؛ امید سعیدی
۹- کارایی شاخصهای راداری در استخراج سطوح نفوذناپذیر شهری با استفاده از تصویر رادار تمام پلاریمتریک | سارا عطارچی
۱۰- واکاوی شکلگیری سایبرپارکها بهعنوان فضاهای باز عمومی هوشمند شهری (مطالعة موردی: پروژههای پیشگام سایبرپارک) | بهنود برمایه ور؛ لیلا کوکبی
مقاله ۱ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲۴
تحلیل فضایی تأثیر ظرفیتهای اقتصادی و کالبدی مناطق سهگانه شهر قزوین بر بروز تخلفات ساختمانی | سمیرا یوسفی؛ مجتبی رفیعیان؛ علی اکبر تقوایی
کنترل ساختوسازهای شهری بهمنظور ادارة بهینة شهر بهکمک ضوابط ساختوساز شهری صورت میگیرد، اما با وجود اقدامات گوناگون مدیریت شهری، سالانه موارد چشمگیری از تخلفات ساختمانی در شهرها گزارش میشود. درواقع میتوان تخلفات ساختمانی را رعایتنکردن ضوابط و مقررات ساختوساز شهری تعریف کرد که کیفیت زندگی در شهرها را تهدید میکند. هدف از پژوهش حاضر بررسی ارتباط عوامل اقتصادی و کالبدی و تعداد و میزان تخلفات ساختمانی در شهر قزوین است تا با شناسایی عوامل تأثیرگذار بر هریک از انواع تخلفات ساختمانی شناخت بهتری از وضعیت موجود تخلفات ساختمانی حاصل شود و زمینة مناسب برای برنامهریزیهای آتی فراهم آید. پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است که در آن برای بررسی تأثیر الگوهای فضایی حاکم بر شهر بر تخلفات از روش همپوشانی وزندار در نرمافزار GIS استفاده شده است. براساس نتایج، میان عوامل اقتصادی و کالبدی و تخلفات ساختمانی ارتباط معناداری وجود دارد. عوامل اقتصادی رابطهای مستقیم با تعداد تخلف بنای مازاد بر مجوز و مجموع مساحت تخلف احداث مازاد بر سطح و تغییر کاربری دارد، اما رابطة آن با تعداد تخلف بنای بدون مجوز معکوس است. همچنین تعداد تخلفات احداث مازاد بر سطح و تغییر کاربری با عوامل کالبدی رابطة مستقیم و تعداد تخلف مازاد بر تراکم با عوامل کالبدی رابطهای معکوس دارد؛ بهطوریکه هرچه تناسب کالبدی در یک منطقه بیشتر باشد، تعداد تخلف مازاد بر تراکم کمتر است.
مقاله ۲ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲۴
تحلیل ساختار فضایی شهری با تأکید بر توزیع فضایی اشتغال و فعالیت در شهر تهران | علی حسینی؛ احمد پور احمد
توسعة کلانشهرها نشان داده است بهموازات گسترش فضایی و افزایش جمعیت، بخش مرکزی شهرها بهمرور توان خود را در خدماتدهی به مناطق دوردستتر از دست میدهند. درنتیجه مناطق جدید شهری در قالب ساختار چندهستهای پدید میآیند. شهر تهران طی صدسال گذشته، تجربه داشتن یک مرکزی قوی را در سطح ملی گذرانده تشدید روند مهاجرت و توسعة فعالیتها در پیرامون آن در پنج دهة اخیر، سبب شده است این شهر در محورهای فرعی جدید توسعه یابد و هستههای فرعی نوین را در فضای کلانشهری خود شکل دهد. هدف مقالة حاضر تحلیل ساختار فضایی شهری با تأکید بر توزیع اشتغال و فعالیت در شهر تهران است تا نشان دهد که توزیع فضایی اشتغال و فعالیت، خوشهای یا پراکندگی است. بهمنظور تحلیل الگوی شاغلان و فعالیت از روشهای تراکم کرنل و خودهمبستگیهای فضایی در قالب مسئلة واحد ناحیهای قابلاصلاح استفاده شد. یافتهها نشان میدهد تراکم شاغلان در بخشهای شرقی و شمال غربی و مناطق غربی شهر تهران برجسته است و آمارههای موران محلی نیز مؤید این وضعیت است. تحلیل خودهمبستگی فضایی برای فعالیتها نیز نشاندهندة وضعیت خوشهایبودن این فعالیت در ساختار فضای شهر تهران در بخشهای اشارهشده است.
مقاله ۳ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲۴
کاربست روش مرور سیستماتیک ادبیات در شناسایی ابعاد، مؤلفهها و شاخصهای شهر خلاق | مجتبی امیری؛ محمد مهدی ذوالفقارزاده؛ کرامتاله زیاری؛ حسن اشتری
شهر خلاق محصول هزارة سوم و تحولات آن است. بهرهگیری از مؤلفهها و شاخصهای این نظریه به رشد و شکوفایی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی شهرها کمک میکند. بر این مبنا، هدف پژوهش حاضر شناخت ابعاد، مؤلفهها و شاخصهای شهر خلاق براساس رویکرد مرور سیستماتیک ادبیات است. پژوهش حاضر به روش مرور سیستماتیک ادبیات انجام شده است که شامل مراحل تعریف، جستوجو، انتخاب، تحلیل و سنتز است. فرایند جستوجوی منابع مرتبط با پژوهش در مردادماه ۱۳۹۶ به مدت ۳۱ روز صورت گرفت. جستوجوی اولیه به شناسایی ۱۱۴ منبع منتهی شد. از این میان، ۷۱ منبع با موضوع پژوهش همخوانی داشت که درنهایت ۲۲ منبع از آنها برای تحلیل نهایی انتخاب شد. بازة زمانی منابع انتخابی سالهای ۲۰۰۰-۲۰۱۶ است. یافتههای مرور سیستماتیک نشان میدهد بیشترین موارد مرتبط، به سالهای ۲۰۰۷-۲۰۱۲ مربوط است که ۱۱ منبع از پایگاه داده پژوهش را شامل میشود (۵۷ درصد). به بیان دیگر، میزان مطالعات انتخابی برای سالهای ۲۰۰۹، ۲۰۱۰، ۲۰۱۱، ۲۰۱۲ و ۲۰۰۷ بهترتیب ۱۷، ۱۳، ۹، ۹ و ۹ درصد است. ۶۸ درصد منابع کمی و ۳۲ درصد نیز کیفی هستند. شهر خلاق درمجموع هفت بعد فضایی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، انسانی، ساختاری و نهادی و ۲۸ مؤلفه و ۱۴۱ شاخص دارد. بعد فضایی نیز دارای ۶ مؤلفه و ۲۸ شاخص است. بعد اقتصادی نیز ۳ مؤلفه و ۱۹ شاخص دارد. بعد اجتماعی دارای ۳ مؤلفه و ۱۹ شاخص و بعد فرهنگی نیز دارای ۳ مؤلفه و ۱۸ شاخص است. بعد ساختاری ۷ مؤلفه و ۲۲ شاخص و بعد انسانی، ۳ مؤلفه و ۱۶ شاخص دارد. بعد نهادی نیز دارای ۳ مؤلفه و ۱۹ شاخص است.
مقاله ۴ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲۴
ارزیابی و پایش سیاستهای تأمین مسکن گروههای کمدرآمد شهری از منظر شاخصهای پایداری مسکن (مطالعة موردی: مسکن مهر گرگان) | ابراهیم معمری؛ جعفر میرکتولی؛ خدارحم بزی
مقولة مسکن بسیار گسترده است و ابعاد مختلف مکانی، معماری، کالبدی- فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی دارد. برای تأمین این کالا دولتها سیاستهای مختلفی را در پیش گرفتهاند؛ بهگونهای که دورة پس از انقلاب سیاستهای متنوعی در حوزة تأمین مسکن بهمنظور حمایت از اقشار و گروههای کمدرآمد در کشور مدنظر قرار گرفت. یکی از مهمترین و پرهزینهترین سیاستهای تأمین مسکن اقشار کمدرآمد در کشور ایران، سیاست مسکن مهر است. هدف از پژوهش حاضر، سنجش طرح مسکن مهر زیتون شهر گرگان از منظر شاخصهای پایداری مسکن شهری است. پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است که در قالب چهار شاخص پایداری کالبدی، اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و زیستبوم سنجیده شده است. همچنین تجزیه و تحلیل دادهها و اطلاعات بهکمک نرمافزار SPSS و آزمون فریدمن، الگوی ضریب همبستگی پیرسون و آزمون t تکنمونهای صورت گرفته است. نتایج آزمون فریدمن نشان میدهد پایینترین وضعیت شاخصهای پایداری مسکن در میان مؤلفههای بعد کالبدی به نوع مصالح برمیگردد. بیشتر سطح جنبههای اقتصادی مسکن مهر نیز به قیمت تمامشدة مسکن مربوط است. در ابعاد اجتماعی- فرهنگی حفظ حریم خصوصی خانوارها، پایینترین میزان را دارد. از مؤلفههای زیستمحیطی کمترین میزان با نبود فضای پارک و فضای سبز مرتبط است. بیشترین میزان همبستگی میان ابعاد فرهنگی و کالبدی مسکن است که نوع همبستگی مثبت و ضریب همبستگی ۴۶/۰ است. این عدد نشان میدهد که با افزایش میزان نارضایتی از وضعیت مؤلفههای پایداری کالبدی مسکن، سطح نارضایتی از شاخصهای پایداری فرهنگی مسکن مهر نیز بیشتر میشود؛ بهطوریکه شیوة ساخت و طراحی، نحوة فضاسازی و معماری و ابزار و وسایل استفادهشده با شرایط اقلیمی و بومی مردم سازگار نیست و به فضای خصوصی خانواده توجهی نکرده است.
مقاله ۵ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲۴
تبیین الگوی مدیریت هوشمند شهری، راهکاری نوین برای بهبود حکمرانی شهری | سید احمد حسینی؛ ایلیا لعلی نیت؛ سعید حیدری نیا
امروزه شهر هوشمند بهعنوان راهبرد جدید توسعة شهری، ابعاد مختلفی دارد. همچنین از مدیریت هوشمند شهر بهعنوان مهمترین بعد شهر هوشمند یاد میشود. هدف از پژوهش توصیفی –تبیینی حاضر ایجاد بینش بیشتر و مشترک در موفقیت مدیریت هوشمند شهر و فرایندهای خاصی است که میتواند این هدف را بهبود بخشد. دادههای پژوهش به روش کتابخانهای و میدانی از جمله، ابزار متنخوانی، فیشبرداری، آمارخوانی، استفاده از جدولها، مصاحبه، پرسشنامة پنل خبرگان (دلفی) و نرمافزار MicMac استفاده شده است. نتایج حاکی از این است که با توجه به اولویتبندی برای اجرای موفقیتآمیز مدیریت هوشمند شهر، از میان ۳۳ شاخص مطرحشده ابتدا باید شرایط ۹ شاخص (از جمله مهیابودن زیرساختهای نرمافزاری و سختافزاری، تشکیل پایگاه داده، تداوم بهکارگیری نوآوری در سازمانها و نهادهای مرتبط، مبادلة داده و اطلاعات میان تمام ذینفعان و غیره) مهیا شود. در ادامه با توجه به نتایج پژوهش نوع و سطح رابطه بین مدیریت شهر و شهروندان تعیین شده است. در پایان ضمن ارائة مدل مفهومی-اجرایی برای مدیریت هوشمند، دو پیشنهاد شامل طراحی مجدد روابط مدیریت و بازیگران و همچنین استقرار سیستم مکانمبنای تحت وب در راستای کارایی بیشتر مدیریت هوشمند شهر بیان شده است.
مقاله ۶ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲۴
تحلیل فضایی و جانمایی خدمات گردشگری شهری با استفاده از منطق فازی (مطالعة موردی: اقامتگاههای گردشگری شهر اصفهان) | رسول حیدری سورشجانی؛ ابوالفضل دهقان جزی
صنعت گردشگری با ویژگیهای خاص خود صنعتی پویا با آیندهای روشن تلقی میشود. سرمایهگذاری در این صنعت در همة کشورهایی که از جاذبههای گردشگری برخوردارند، رو به افزایش است. امروزه جذب گردشگران به رقابتی فزاینده در میان نهادهای درگیر در صنعت گردشگری تبدیل شده است. شهر اصفهان، یکی از شهرهای کشور در عرصة گردشگری است که نقش منحصربهفردی در سیستم اقتصاد گردشگری ایران دارد. براساس اعلام سازمان میراث فرهنگی، سالانه ۳ میلیون گردشگر داخلی و ۳۰۰ هزار گردشگر خارجی از این شهر بازدید میکنند. پژوهش تحلیلی کاربردی حاضر به بررسی تحلیل فضایی و مکانیابی مراکز اقامتی شهر اصفهان پرداخته است. اطلاعات موردنیاز بهکمک مشاهده، مطالعات کتابخانهای و مراجعه به سازمانهای مربوط بهدست آمده است. تجزیه و تحلیل لایههای اطلاعاتی در نرمافزار ArcGIS و IDRISI Taiga و با استفاده از منطق فازی انجام شده است. در این پژوهش، با استفاده از روش میانگین نزدیکترین همسایه (Moran’s) تحلیل وضعیت اقامتگاههای گردشگری شهر اصفهان صورت گرفته است. نتایج نشان میدهد الگوی پراکنش فضایی اقامتگاههای گردشگری بهصورت خوشهای است. پس از استانداردسازی هرکدام از معیارها، از نرمافزار IDRISI استفاده شد؛ یعنی با استفاده از منوی MCE و انتخاب گزینة WLC، نقشههای محدودیت و نقشههای معیار با یکدیگر تلفیق شدند. نتیجة حاصل از این تلفیق، نقشة نهایی است که در آن پهنههای مناسب برای احداث اقامتگاههای گردشگری جدید در شهر اصفهان شناسایی شد. مکانهای بهینه برای احداث اقامتگاههای گردشگری جدید در اطراف حاشیة رودخانة زایندهرود و در مجاورت مراکز تفریحی ازجمله باغ گلها، باغ تجربه، باغ جوان، مجموعه تفریحی ناژوان و صفه، باغ پرندگان، باغ نور، باغ بانوان ناژوان، کوه آتشگاه و منارجنبان و همچنین در قسمتهایی از منطقة ۳ اصفهان و در مجاورت جاذبههای گردشگری از جمله مسجد جامع و بازار، منار سابان و… در کنار سایر معیارهای مورد نیاز مکانیابی شدهاند.
مقاله ۷ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲۴
پهنهبندی فضاهای بیدفاع و مستعد جرمخیزی در شهر اردبیل | علیرضا محمدی؛ ابراهیم فیروزی مجنده؛ حجت ارژنگی مستعلی بیگلو
در برخی مکانها بهدلیل ساختار کالبدی و فضایی ویژه و همچنین ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی ساکنان آن، فرصت بیشتری برای وقوع جرم وجود دارد. از جملة این فضاها میتوان به فضاهای بیدفاع شهری اشاره کرد که با توجه به ویژگیهای خاصی که دارند، مستعد وقوع جرم هستند؛ از اینرو شناسایی این فضاها در جهت مدیریت بهینه، جلوگیری از وقوع جرائم و شکلگیری فضاهای ناامن امری ضروری است؛ بنابراین در پژوهش کاربردی و توصیفی- تحلیلی حاضر، بهکارگیری فنون و تکنیکهای مختلفی مانند مدل ANP و ویکور پهنهبندی و شناسایی فضاهای بیدفاع شهری صورت گرفته است. دادهها و اطلاعات مورد نیاز پژوهش حاضر به دو روش میدانی و کتابخانهای گردآوری شده است. در روش کتابخانهای، با مراجعه به پایگاههای استنادی، کتابخانههای مرجع و پایگاه دادههای سازمانهای مختلف، اطلاعات مورد نیاز جمعآوری شده است. در روش میدانی نیز بهمنظور شناسایی فضاهای بیدفاع شهری با استفاده از روش مشاهده میدانی، برداشت میدانی (پر کردن چکلیست) و ثبت موقعیت جغرافیایی محل صورت گرفته است. جامعة آماری پژوهش حاضر محلههای شهر اردبیل است که وضعیت آنها از نظر قابلیت دفاعپذیری در سال ۱۳۹۷ بررسی شده است. نتایج بررسیها نشان میدهد، بیشتر محلههای حاشیهای و روستاهای ادغامشده با بافت ارگانیک نواحی شمالی، شمال غربی و غربی شهر اردبیل از نظر قابلیت دفاعپذیری در برابر رفتارهای بزهکارانه شرایط نامساعدی دارند و در برابر بروز رفتارهای بزهکارانه بسیار آسیبپذیر هستند؛ از اینرو پیشنهاد میشود بهمنظور بهبود شرایط، برنامهریزیهایی برای استفاده از تجهیزات امنیتی مناسب، مطلوبیتبخشی به فضاها با استفاده از سیستم نورپردازی مناسب و از بین بردن فضاهای مرده و رهاشده و موانع دید ناظر و آموزش شهروندان صورت بگیرد.
مقاله ۸ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲۴
تحلیل جغرافیایی موانع روانشناختی عدم استفاده از حملونقل عمومی در کلانشهر اهواز | مجید گودرزی؛ محمدعلی فیروزی؛ امید سعیدی
در عدم استفاده از حملونقل عمومی غیر از مسائل زیرساختی مانند فرسودگی ناوگان، کمبود ناوگان، مسائل اقتصادی، موانع اجتماعی-فرهنگی، مسائل زیستمحیطی و ضعفهای مدیریتی موانع روانشناختی نیز مؤثر هستند و این موانع (روانشناختی) حلقة گمشدة برنامهریزی و مدیریت شهری است. شناخت عوامل روانشناختی افرادی که از حملونقل عمومی استفاده میکنند، میتواند پیامدهای مهمی برای سیاستهای حملونقل، ترویج آن و مدیریت جابهجایی داشته باشد؛ از اینرو هدف پژوهش حاضر تحلیل جغرافیایی موانع روانشناختی استفادهنکردن از حملونقل عمومی در کلانشهر اهواز است. پژوهش حاضر کاربردی- نظری و توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات موردنیاز پژوهش، با مطالعات کتابخانهای، پیمایشی و مصاحبه با مردم و کارشناسان گردآوری شده و برای رتبهبندی موانع نیز از روش تصمیمگیری ARAS استفاده شده است. همچنین پهنهبندی این موانع در سطح شهر اهواز بهکمک مدل درونیابی کریجینگ و در محیط نرمافزار Arc GIS 10.3 استفاده شده است. نتایج نشان میدهد موانع اضطرابآور، موانع کنترل تکانه، موانع شناختی و موانع شخصیتی در هریک از شیوههای حملونقل عمومی، مانند تاکسی، اتوبوس، پیادهروی و دوچرخهسواری متفاوت هستند. بیشتر پهنههای شهر اهواز از نظر موانع اضطرابآور در عدم استفاده از حملونقل عمومی طیف زیادی دارد. همپوشانی موانع شناختی نیز تأیید میکند از حیث وجود این موانع در عدم استفاده از حملونقل عمومی، بیشترین پهنههای شهر در طیف کم قرار میگیرد. بیشترین پهنهها از نظر موانع شخصیتی عدم استفاده از حملونقل عمومی در طیف متوسط و از نظر موانع کنترل تکانه عدم استفاده از حملونقل عمومی در طیف خیلی زیاد است. درنهایت پس از همپوشانی این چهار بعد روانشناختی مشخص شد موانع روانشناختی عدم استفاده از حملونقل عمومی در حد زیاد است.
مقاله ۹ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲۴
کارایی شاخصهای راداری در استخراج سطوح نفوذناپذیر شهری با استفاده از تصویر رادار تمام پلاریمتریک | سارا عطارچی
تفکیک سطوح نفوذناپذیر در مناطق شهری و بررسی روند تغییرات آن، اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا امروزه این مقوله شاخصی از گسترش شهر بهشمار میآید. سطوح نفوذناپذیر در مناطق شهری، شامل مناطق مسکونی، مناطق تجاری و صنعتی، پارکینگها و سطح معابر و شبکة خیابانهاست. انواع سطوح نفوذناپذیر و تنوع بسیار آنها از نظر شکل، اندازه و مواد تشکیلدهنده سبب پیچیدگی تفکیک این سطوح در مناطق شهری میشود. در این پژوهش از تصویر سار تمام پولاریمتریک سنجندة آلوس/ پالسار برای تشخیص سطوح نفوذناپذیر در سطح شهر تهران استفاده شده است. کارایی شاخصهای راداری مختلف و ترکیب دوگانة باندهای پولاریمتریک در تفکیک سطوح نفوذناپذیر از سایر کلاسهای متفاوت پوشش زمین، ارزیابی شده است. برای شناسایی کلاسهای پوشش زمین از الگوریتم طبقهبندی ماشین بردار پشتیبان استفاده شده است. براساس نتایج پژوهش، استفاده از شاخصهای راداری همراه با تمام باندهای پولاریمتریک، سبب استخراج انواع سطوح نفوذناپذیر با صحت ۹۵ درصد میشود. همچنین در صورت استفاده از دو باند پولاریمتریک با قطب عمودیاش به همراه شاخصهای راداری، صحت طبقهبندی ۹۰ درصد است. براساس یافتههای این پژوهش، تصاویر سار جایگزین مناسبی برای تصاویر نوری در تفکیک سطوح نفوذناپذیر شهری هستند. همچنین در صورت دسترسینداشتن به تصاویر تمام پولاریمتریک، استفاده از دو باند پولاریمتریک به همراه شاخصهای راداری، برای استخراج سطوح نفوذناپذیر در مناطق پیچیده شهری مناسب است.
مقاله ۱۰ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۲۴
واکاوی شکلگیری سایبرپارکها بهعنوان فضاهای باز عمومی هوشمند شهری (مطالعة موردی: پروژههای پیشگام سایبرپارک) | بهنود برمایه ور؛ لیلا کوکبی
پیشرفت سریع فناوری محرک هوشمندسازی در حوزههای مختلف است که به ظهور الگوها و روابط نوینی میان مکانها، انسانها و افزارها منجر شده است. فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطاتی با وجود چالشها، فرصتهای فراوانی را با ارائة خدمات گوناگون دیجیتالی در اختیار کاربران قرار میدهند. در این میان، سایبرپارکها نوعی از فضاهای باز عمومی شهری هوشمند هستند که با همآفرینی و برهمکنشهای دیجیتالی، بهمنظور جمعآوری اطلاعات، انتقال دانش و به اشتراکگذاری تجارب شکل میگیرند. از آنجا که سایبرپارک فضای واقعی و مجازی را با هم ادغام میکند، میتواند تعادلی میان زندگی دیجیتالی و انسانی برقرار کند؛ بنابراین با توجه به معضلات فعلی شهرها و رهیافتهای نوین شهری، مطالعة نیازها، اولویتها، الزامات و ملاحظات پیرامون پروژههای سایبرپارک ضروری است. هدف پژوهش حاضر، واکاوی، مقایسه و تحلیل پروژههای پیشگام سایبرپارک بهمنظور استخراج مدلها، اجزا و فرایندهای شکلگیری آنهاست تا بتوان بهُسوی توسعه و تکامل این فضا گام برداشت. با توجه به اینکه سایبرپارک مفهومی جدید و پیچیده و پروژههای آن نیز نوظهور است، در این پژوهش، با استفاده از ویژگیهای تحلیل محتوایی و راهبرد پژوهشی مطالعات موردی، بررسی موشکافانه و نظاممند پژوهشها، اسناد و مدارک مرتبط با این پروژهها، اهداف و روشهای اجرای سایبرپارک بیان شده است. در روند پژوهش، سه نمونة اصلی پروژة پیشگام سایبرپارک و زیرمجموعهها و اجزای آنها بررسی و تحلیل شدهاند. همچنین نقش و جایگاه فضاهای باز عمومی، ذیاثران و فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطاتی بههمراه روشهای اجرا و اهداف شکلگیری سایبرپارکها در نمونههای مطالعاتی بررسی شدهاند. یافتههای پژوهش نشان میدهد مهمترین دستاورد سایبرپارکها، تشویق مردم برای مشارکت، تعامل و همافزایی در امور گوناگون جامعه، بهمنظور آفرینش محیطزیست شهری باکیفیت و درنتیجه ارتقای کیفیت زندگی در شهر است.