تأليفاتمجلاتمقالاتنشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری
نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۱
نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره 11 پاییز 1395
فهرست مقالات در نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۱
۱- سنجش عوامل مؤثر در رهاشدگی اراضی شهر ایلام در راستای دستیابی به پایداری شهری | مریم رضائی؛ عیسی ابراهیم زاده؛ مجتبی رفیعیان
۲- تحلیل نقش پیاده‌راه‌های شهری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری (مطالعۀ موردی: پیاده‌راه ۱۷ شهریور، تهران) | احمد پوراحمد؛ سعید زنگنه شهرکی؛ مصطفی صفایی رینه
۳- ارزیابی شاخص‌های کمّی و کیفی مسکن با رویکرد توسعۀ پایدار (مطالعۀ موردی: شهر سامان) | کرامت الله زیاری؛ عزت الله قاسمی قاسموند
۴- مدلسازی روابط فضایی عوامل مؤثر در استقرار مراکز مالی و اعتباری موجود در شهر تهران با رگرسیون وزنی جغرافیایی | غدیر عشورنژاد؛ حسنعلی فرجی سبکبار؛ فرشاد امیراصلانی
۵- تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و خدمات شهری از منظر عدالت اجتماعی با استفاده از روش ترکیبی (مطالعۀ موردی: شهر بناب) | حسن اسماعیل زاده؛ پوران کرباسی؛ جابر روی دل؛ معین افضلی؛ زهرا افضلی
۶- ارزیابی حس تعلق به مکان با تأکید بر عوامل کالبدی و محیطی در سواحل شهری (مطالعۀ موردی: ساحل بوشهر) | رضا قشقایی؛ خسرو موحد؛ حجت ا.. محمدزاده
۷- ارزیابی مؤلفه‌های مناسب‌سازی فضاهای عمومی شهری برای استفاده جانبازان و معلولان در شهر خرم‌آباد | نوبخت سبحانی؛ مریم بیرانوندزاده؛ مجید اکبری؛ فاطمه سوری
مقاله ۱ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۱
سنجش عوامل مؤثر در رهاشدگی اراضی شهر ایلام در راستای دستیابی به پایداری شهری | مریم رضائی؛ عیسی ابراهیم زاده؛ مجتبی رفیعیان
امروزه، یکی از معضلاتی که شهر و شهروندان با آن مواجه‌اند، وجود زمین‌های رهاشده و بیاستفاده در مناطق و محلات مختلف شهری است. این اراضی و فضاهای مسئله‌دار، رشد افقی شهرها را به‌دنبال داشته، باعث نا‌پایداری در ابعاد محیط‌زیستی، اجتماعی و اقتصادی شده و محیط‌های شهری را با چالش‌های جدی مواجه ساخته است. با توجه به اهمیت و نقش حساس زمین در توسعة شهری و پیشبرد اهداف و برنامه‌های شهر، هدایت و کنترل این اراضی ضرورت دارد. در راستای کنترل و مدیریت اراضی رهاشده، اولین گام شناخت و بررسی عواملی است که در شکل‌گیری آن‌ها نقش مؤثر داشته است. لذا، هدف اصلی این مقاله، شناسایی و سنجش عوامل و نیروهای مؤثر در پیدایش اراضی رهاشده و بیاستفاده (نمونة موردی: شهر ایلام) است. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی توصیفی- تحلیلی است. برای جمع‌آوری داده‌ها از روش پیمایشی و کتابخانه‌ای استفاده شده است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS و بهره‌گیری از آزمون‌هایی همچون ضریب همبستگی پیرسون، آزمون T تک‌نمونه‌ای و نیز رگرسیون چند‌گانه است. عوامل و نیروهای مؤثر در رهاشدگی اراضی در پنج بعد شامل عوامل و نیروهای اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، حقوقی- قانونی، سیاسی و محیطی سنجش شده است.
مقاله ۲ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۱
تحلیل نقش پیاده‌راه‌های شهری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری (مطالعۀ موردی: پیاده‌راه ۱۷ شهریور، تهران) | احمد پوراحمد؛ سعید زنگنه شهرکی؛ مصطفی صفایی رینه
در دهه‌های اخیر به‌دنبال گسترش بی‌رویة شهرها و اهمیت و نقش روزافزون اتومبیل در شهر، به‌تدریج نقش عابر پیاده در فضاهای شهری کم‌رنگ شده است. این امر موجب کاهش سرزندگی فضاهای عمومی و کاهش فضایی مناسب برای تعاملات اجتماعی در شهر شده است. به‌دنبال ایجاد سرزندگی بیشتر و تبدیل سکونتگاه‌های شهری به شهرهای انسان‌محور، بسیاری از شهرها فضاهای بدون وسیلة نقلیه‌ای به نام «پیاده‌راه» ساختند. پژوهش حاضر به دنبال تحلیل نقش پیاده‌راه ۱۷ شهریور به‌منزلة فضای عمومی در سرزندگی فضای شهری است. برای جمع‌آوری داده‌ها و تجزیه‌وتحلیل آن‌ها روش توصیفی- تحلیلی به‌کار گرفته شد. جامعة آماری تحقیق تمام افرادی است که در محدودة پیاده‌راه حضور دارند. پس از انتخاب نمونه تعداد ۲۸۹ پرسشنامه در محدودة پیاده‌راه و در میان کسبة محلی، ساکنان اطراف و بازدیدکنندگان از فضا توزیع و نتایج آن با استفاده از نرم‌افزار SPLS تجزیه‌وتحلیل شد.
مقاله ۳ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۱
ارزیابی شاخص‌های کمّی و کیفی مسکن با رویکرد توسعۀ پایدار (مطالعۀ موردی: شهر سامان) | کرامت الله زیاری؛ عزت الله قاسمی قاسموند
نظریة توسعة پایدار با توجه به آثاری که در محیط فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی گذاشته، اخیراً مورد توجه شهرسازان و برنامه‌ریزان شهری واقع شده است. با توجه به اهمیت مسکن در ساختار شهرهای امروزی و زندگی شهروندان توجه به اصول توسعة پایدار در جهت عدالت فضایی و اجتماعی و ساختار کالبدی شهرها، مطلوبیت کمّی و کیفی کاربری‌ها به‌ویژه کاربری مسکونی و مقولة مسکن امری مهم است. لذا، هدف پژوهش حاضر تحلیل و ارزیابی وضعیت شاخص‌های کمّی و کیفی مسکن در شهر سامان است. روش این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش برای ارزیابی وضعیت شاخص‌های مسکن در نواحی چهارگانة شهر سامان، از سه مدل تصمیم‌گیری تاپسیس، ویکور و کوپراس استفاده شده است. در این پژوهش همچنین برای مقایسة زوجی معیارهای هر شاخص و وزن‌دهی به معیارها از مدل تحلیل شبکة ANP استفاده شده است. شاخص‌های به‌کار رفته در پژوهش حاضر شامل شش شاخص اجتماعی، اقتصادی، ریزدانگی، تراکمی، محیط‌زیستی و تسهیلات مسکن با رویکرد توسعة پایدار است. برای گردآوری داده‌های پژوهش از اطلاعات حاصل از داده‌های مرکز آمار ایران (۱۳۹۰)، طرح تفصیلی شهر سامان (۱۳۹۱) و مطالعات میدانی با استفاده از ابزار پرسشنامه با حجم نمونة ۳۲۰ خانوار استفاده شده است.
مقاله ۴ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۱
مدلسازی روابط فضایی عوامل مؤثر در استقرار مراکز مالی و اعتباری موجود در شهر تهران با رگرسیون وزنی جغرافیایی | غدیر عشورنژاد؛ حسنعلی فرجی سبکبار؛ فرشاد امیراصلانی
بحث رقابت در خصوص بازدهی فعالیتهای اقتصادی موجود در فضای شهری توجه به مکان استقرار این فعالیتها را در خدمات‌رسانی به شهروندان بیش از پیش ضروری کرده است. در این بین مراکز مالی و اعتباری، به‌ویژه بانکها را میتوان یکی از مهم‌ترین فعالیتهای اقتصادی دانست. عوامل گوناگونی در شناسایی مکان بهینة استقرار این فعالیتها دخالت دارد که موجب پیچیدگی در تصمیمگیریهای مکانی می‌شود و مدلسازی روابط فضایی عوامل مؤثر را ضروری میکند. رگرسیون وزنی جغرافیایی با مدلسازی روابط فضایی بین مجموعهای از متغیرها امکان پیشبینی مقادیر متغیرهای نامعلوم و فهم بهتر عوامل تأثیرگذار بر متغیر را می‌دهد. در این تحقیق سعی شد تا با مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی روابط فضایی عوامل مؤثر در استقرار مراکز مالی و اعتباری مدلسازی و مکان بهینة استقرار این مراکز در شهر تهران پیشبینی شود. در این تحقیق از متغیرهای مراکز آموزشی و فرهنگی، اداری، تفریحی، بهداشتی و درمانی، اقتصادی و تجاری، ترافیکی، حمل و نقلی و جمعیتی به عنوان متغیر مستقل و از وضعیت فعلی شعب مراکز مالی و اعتباری به عنوان متغیر وابسته در مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی استفاده شد. همچنین، به‌منظور پی‌بردن به دقت و اهمیت رگرسیون وزنی جغرافیایی، خروجی حاصل از این مدل ارزیابی شده است. نتایج، بیانگر دقت بالای این روش در شناسایی مکان بهینة استقرار مراکز مالی و اعتباری است.
مقاله ۵ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۱
تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و خدمات شهری از منظر عدالت اجتماعی با استفاده از روش ترکیبی (مطالعۀ موردی: شهر بناب) | حسن اسماعیل زاده؛ پوران کرباسی؛ جابر روی دل؛ معین افضلی؛ زهرا افضلی
هدف از این پژوهش، ارزیابی میزان هماهنگی در پراکندگی جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهر بناب و ارائة راهکاری برای نیل به توزیع متعادل خدمات در سطح نواحی شهر، به‌منظور بهره‌مندی همة شهروندان از خدمات شهری مناسب است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است .گردآوری داده‌ها به شیوة کتابخانه‌ای انجام شده است. در تحلیل داده‌ها از مدل‌های Topsis، Vikor، SARو روش ترکیبی (ادغام)، برای بررسی چگونگی توزیع خدمات شهری در سطح نواحی شهر بناب بهره گرفته شد. برای بررسی میزان تعادل در توزیع جمعیت در نواحی شهر، از ضریب آنتروپی شانون استفاده شد. جامعة آماری تحقیق شامل نواحی پنج‌گانة شهر بناب بر اساس طرح جامع پیشنهادی شهر است که هشت شاخصِ خدمات شهری ارزیابی شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که پراکندگی جمعیت در نواحی شهر متعادل است، اما جمعیت نواحی شهر بناب از خدمات و امکانات شهری متعادل بهره‌مند نیست. همچنین، حدود ۲۰ درصد از کل جمعیت در شرایط متعادل و تقریباً ۸۰ درصد باقی‌مانده در شرایط نامتعادل بهره‌مندی از خدمات شهری به‌سر میبرد. نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن بین پراکندگی جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهر، نشانگر نبود رابطة معنادار بین دو متغیر است. بنابراین، افزایش شاخص‌های خدمات شهری سطح نواحی و رساندن این خدمات به حد متعادل در نواحی شهر بناب ضروری به‌نظر می‌رسد.
مقاله ۶ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۱
ارزیابی حس تعلق به مکان با تأکید بر عوامل کالبدی و محیطی در سواحل شهری (مطالعۀ موردی: ساحل بوشهر) | رضا قشقایی؛ خسرو موحد؛ حجت ا.. محمدزاده
یکی از ابعاد مهم در ارتقای کیفیت محیط‌های شهری، حس تعلق به مکان است. وجود این حس که عاملی مهم در شکل‌گیری پایه‌های ارتباطی استفاده‌کنندگان و محیط است، در نهایت منجر به ایجاد محیط‌های با کیفیت نیز خواهد شد. در این تحقیق، پس از تبیین ابعاد مختلف حس تعلق به مکان، نقش عوامل کالبدی و محیطی مؤثر و چگونگی تأثیر این عوامل بر حس مکان بررسی شده است. سپس، به بررسی نقش عوامل کالبدی و محیطی در ساحل نمونة موردی (شهر بوشهر) پرداخته و نظر کارشناسان و استفاده‌کنندگان بررسی شده است. هدف کلی پژوهش حاضر تعیین روابط میان عوامل کالبدی و محیطی شامل محیط طبیعی، موقعیت مکانی و دسترسی، تنوع فضایی، ایمنی، مقیاس انسانی، زیبایی بصری، نفوذپذیری با حس تعلق مکان در ساحل بوشهر بوده است. تحقیق حاضر از نوع تحلیلی– توصیفی و به روش پیمایشی است. نتایج آزمون نشان می‌دهد که عواملی محیط طبیعی، موقعیت مکان و دسترسی، تنوع فضایی، ایمنی و نفوذپذیری از بین عوامل بررسی شده، رابطة معناداری در ارتقای حس تعلق به مکان در ساحل شهر بوشهر دارد.
مقاله ۷ نشریه پژوهش های برنامه ریزی شهری شماره ۱۱
ارزیابی مؤلفه‌های مناسب‌سازی فضاهای عمومی شهری برای استفاده جانبازان و معلولان در شهر خرم‌آباد | نوبخت سبحانی؛ مریم بیرانوندزاده؛ مجید اکبری؛ فاطمه سوری
معلولیت، به‌مثابة پدیده‌ای زیستی و اجتماعی، واقعیتی است که تمامی کشورها با آن مواجه‌اند. تأمین نیازهای دسترسی معلولان مستلزم به‌کارگیری تمهیدات ویژه‌ای است، چرا که تأمین دسترسی و فرصت‌های برابر برای آحاد جامعه یکی از ارکان حقوق شهروندی است. هدف از این مقاله ارزیابی مؤلفه‌های مناسب‌سازی فضاهای عمومی شهری برای استفادة جانبازان و معلولان است. نوع تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است. در جمع‌آوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای استفاده شده است. همچنین، برای تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها از روش آمار استنباطی تحلیل مسیر و مدل سوات بهره گرفته شده است. بر اساس نتایج تحلیل مسیر، متغیرهای وضعیت پیاده‌رو با میزان ۷۳۳/۰ و پل‌های ارتباطی با میزان ۶۵۴/۰ در مناسب‌سازی فضاهای عمومی شهری برای استفادة جانبازان و معلولان در شهر خرم‌آباد بیشترین تأثیر را دارد. همچنین، نتایج مدل سوات نشان می‌دهد که رعایت برخی اصول مناسب‌سازی در فضاهای شهری نظیر برخی تدوین ضوابط و استانداردهای مناسب‌سازی و ابلاغ به دستگاه‌های ذی‌ربط و الزام شهرداری‌ها به مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولان مهم‌ترین نقاط قوت محسوب می‌شود. جابه‌جایی مکرر و مستمر مسئولان در سطوح مختلف، فقدان پارکینگ در فضاهای پرتردد شهر و نظایر آن نیز مهم‌ترین تهدید قلمداد می‌شود. برقراری تعامل سازنده بین شهرداری و بهزیستی، تصویب قانون مناسب‌سازی برای ارگان‌ها و دستگاه‌های دولتی و خصوصی مهم‌ترین نقاط فرصت و در نهایت مهم‌ترین تهدیدها کمبود شدید امکانات و تجهیزات اطلاع‌رسانی، بی‌توجهی مسئولان و ارگان‌های ذی‌ربط به جایگاه معلولان در فضاهای شهری و نظایر آن است.
