فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه کالبدی شماره ۷

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

در دهه­های اخیر میزان مطلوبیت کاربری اراضی با توجه به تحولات کارکردی و عملکردی روستاها اعتبار ویژه­ای نزد برنامه­ریزان روستایی یافته است. مطلوبیت کاربری اراضی عموماً به معنای تخصیص زمین یا اراضی روستایی به فعالیت متناسب با ساختار محیط روستایی است و درجه مطلوبیت چنین تخصیصی در توسعه و پایداری سکونتگاه­های روستایی اهمیت خاصی دارد. شناسایی انواع کاربری­های زمین نیازمند ارزیابی دقیق ظرفیت­های مکانی آن ناحیه است. از این­رو، تحقیق حاضر در پی بررسی مطلوبیت کاربری اراضی در بخش جاجرود شهرستان پردیس در شرق تهران است که به عنوان یکی از نواحی روستایی با جمعیت پذیری بالا شناخته می­شود. هدف تحقیق کاربردی بوده و ماهیت آن توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق را ۴ روستای نمونه از ناحیه مورد مطالعه تشکیل داده است. حجم نمونه بنا بر روش گلوله برفی و تصادفی ساده انتخاب شد و، علاوه بر آن، انجام دادن مصاحبه در بررسی­های میدانی نقش اساسی ایفا می­کند. سرانجام، نمونه پرسشنامه در ناحیه مورد بررسی تکمیل شد. تحلیل داده­ها با استفاده از روش سلسله مراتبی AHPصورت گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که نخست تقاضای تغییر کاربری اراضی به مسکونی و کارگاهی به ویژه در روستای سعیدآباد در حد بسیار بالایی است. سپس روستاهای مورد بررسی با دگرگونی کارکردی یا عملکردی مواجه و به روستاهای کارگاهی و یا خانه­های دوم مبدل شده­اند. به طورکلی با توجه به تحلیل صورت گرفته درمیان روستاهای مورد مطالعه، روستاهای خسروآباد و سعیدآباد از نرخ مطلوبیت بالاتر کاربری اراضی، نسبت به روستاهای کمرد و ترقیان برخوردارند.

 

دریافت کامل مقاله

انرژی حرارتی سطوح شهری (LST) متغیر کلیدی برای کنترل ارتباط بین شار حرارت تابشی، نهفته و محسوس است. بدین ترتیب تحلیل و درک پویایی LST و شناسایی ارتباط آن با تغییرات منشاء انسانی برای مدل­سازی، پیش‌بینی تغییرات محیطی و، سرانجام، سیاست­گذاری شهری لازم است. از سوی دیگر، هم افزایش مقدار پوشش گیاهی یکی از کاراترین استراتژی­های کاهش اثرات خرده اقلیم شهری است. بنابراین، تحلیل روند تغییرات حرارتی سطوح و میزان همبستگی فضایی سبزینگی گیاهی با این پدیده در اثر تحولات شهرنشینی و شهرسازی شهر تهران، بین سال­های ۱۳۹۵-۱۳۸۲ شمسی مورد پژوهش واقع شده است. تصاویر ماهواره‌ای بدون پوشش ابری و صاف کلانشهر تهران توسط ماهوارۀ Landsat8 برای مرداد ماه سال ۱۳۹۵ و ماهوارۀ Aster برای مرداد ماه سال ۱۳۸۲ به کمک نرم‌افزار Envi و، از طریق الگوریتم‌های مختلف در سنجش از دور به الگوهای فضایی میزان حرارت سطوح و شاخص پوشش گیاهی نرمال شده (NDVI) کلانشهر تهران تبدیل شده است. خروجی‌های فضایی نشان می‌دهد در طی تقریباً یک دهه اخیر کمینه انرژی حرارتی سطوح c̊ ۳.۶۷ و میانگین انرژی حرارتی سطوح به میزان c̊ ۰.۴۷ با کاهش همراه بوده و این در صورتی است که میانگین مقدار شاخص پوشش گیاهی نرمال شده هم از ۰.۰۶- به ۰.۱۰ افزایش یافته است. همچنین برآورد همبستگی فضایی شاخص NDVI با LST در یک دهۀ اخیر در مناطق ۲۲گانه شهر تهران هم حاکی از کاهش ۰.۰۲ است. این کاهش همبستگی نشان از افزایش نقش فعالیت‌های انسانی بر میزان دما و انرژی حرارتی سطوح شهری دارد. بنابراین، با توجه به نتایج به­دست آمده جهت کاهش مصرف انرژی شهری که در راستای به تعادل رساندن انرژی سطوح شهری است، نقش الگوهای مختلف توسعۀ کالبدی شهر بیش از پیش نمایان می‌گردد.

 

 

یکی از شاخص‌های مؤثر در شکل‌گیری احساس امنیت، شکل و فرم محیط کالبدی سکونتگاه است. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر پراکنده روی بر احساس امنیت کالبدی سکونتگاه­های روستایی در شهرستان بینالود، براساس رویکرد CPTED است. پژوهش حاضر، از حیث هدف، کاربردی و به لحاظ روش و ماهیت، توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق ساکنان ۸ روستای شهرستان بینالود با جمعیتی بالغ‌ بر ۵۷۶۶ خانوار روستایی، است که حجم نمونه‌ای برابر ۱۹۰ خانوار با روش نمونه‌گیری تصادفی- طبقه‌ای انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان داد که شاخص کیفیت معابر با میانگین ۳.۰۵ در ایجاد احساس امنیت روستاییان کمترین تأثیر را داشته است. در مقابل شاخص‌های پوشش گیاهی (با میانگین ۳.۳۵)، دانه‌بندی و تراکم (با میانگین ۳.۲۶) و نظارت طبیعی یا غیررسمی (با میانگین ۳.۲۴)، در ارتقاء احساس امنیت ساکنان تأثیر بیشتری داشته‌اند. با توجه به نتایج همبستگی پیرسون، مشخص شد که بین متغیر پراکنده روی و متغیر احساس امنیت کالبدی رابطه معنی‌دار و غیرمستقیم با ضریب ۲/۰- وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان می‌دهد که شاخص کالبدی – فضایی با ضریب تأثیر ۰.۳۵۴- بیشترین میزان اثر مستقیم بر احساس امنیت کالبدی دارد. در ادامه با محاسبه ضرایب غیرمستقیم متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته اصلی در مراحل چهارگانه تحلیل مسیر و محاسبه کل اثرات مستقیم و غیرمستقیم پرداخته شد که درنتیجه آن شاخص کالبدی – فضایی با ضریب تأثیر ۰.۳۵۴- و در مرتبه بعد شاخص اجتماعی با ضریب تأثیر ۰.۱۴۲- و شاخص زیست‌محیطی با ضریب تأثیر ۰.۱۲۹- بیشترین تأثیر را بر شکل‌گیری احساس امنیت کالبدی دارند.

 

شناخت ویژگی­های ساختاری شبکه گذربندی شهر نقشی حیاتی در درک رویدادهای پویا و در حال تحول شهر دارد. یکی از تأثیرگذارترین این ویژگی­ها همان مرکزیت^۱ شبکه گذربندی است که با توجه به مطالعات پیشین تأثیری قابل توجه بر رخدادهایی همچون چگونگی پراکنش فعالیت­ها، به ویژه فعالیت­های تجاری و خدماتی، دارد که خود بر چگونگی توزیع ترافیک سواره و پیاده در شهر تأثیرگذار است. از این­رو، مطالعه مرکزیت شبکه گذربندی کمک شایانی به برنامه­ریزی کاربری­ها و ترافیک شهر می­نماید. این مقاله با هدف تبیین ارتباط بین مرکزیت شبکه گذربندی و مکان­گزینی فعالیت­های تجاری و خدماتی، ضمن مرور مفاهیم کلیدی مرتبط با مرکزیت شبکه گذربندی، به طور ویژه به مفهوم مرکزیت متریک در شبکه گذربندی شهر پرداخته، به مدل­سازی مرکزیت شبکه گذربندی شهر قم با استفاده از روش ارزیابی چندگانه مرکزیت^۲ (MCA) با در نظر گرفتن شاخص­های مرکزیت شبکه میان­راهی، نزدیکی کلی و نزدیکی محلی می­پردازد. در نهایت مدل مرکزیت شبکه گذربندی شهر قم با نقشه مکان­گزینی فعالیت­های تجاری و خدماتی این شهر توسط روش برآورد تراکم هسته­ای^۳ (KDE) تبدیل به یک واحد شده، میزان همبستگی فضایی^۴ بین آنها ارزیابی می­گردد. همبستگی بین لایه­های متغیر یاد شده با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و نیز شاخص همبستگی فضایی (SCI)، تعریف شده توسط نگارندگان، اندازه­گیری می­گردد.