نشریه پژوهش در مهندسی عمران و معماری ایران ۱۴

 

 

 

 

 

درستی داشتن اطلاعات و شناخت از هر موضوعی، بستگی به شناخت ما از فرآیند تاریخی آن پدیده دارد. این فرآیند تاریخی ممكن است، چند هزار سال تاریخ این مرز و بوم باشد و شاید هم چندین سال. به هر حال این روند كه در طول نسل ها اتفاق افتاده است به ما كمك خواهد كرد تا عوامل مؤثر و تاثیرگذار را در نحوه شكل گیری یك عنصر، پدیده، فضا، شهر و یا هر چیز دیگری كشف نمائیم. با درك این فرآیند و شناخت پدیده كه اهمیت فراوانی دارد می توانیم به جواب سوالات متعددی همچون گذشته پدیده، چرائی وضع موجود و تخمین چگونگی آینده دست یابیم. چنین برداشتی از سیر تاریخی، برآن شدیم تا جایی كه در حوصله این سطور می باشد میدان را از میان فضاهای عمومی گذشته بیرون بكشیم و به كمك وضع موجود آن را تعریف نمائیم. از میان فضاهای عمومی، میدان، فضای باز كارآمدی است كه در شهرسازی ایران جایگاه ویژه دارد و به احتمال فراوان، اولین تمهیدی است كه انسان برای استفاده از فضای شهری، بكار برده است.

 

 دریافت کامل مقاله

ﻧﻘﺶ اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻣﺮدم در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﻜﻼت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻬﺮي، ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان را ﺑﻪ ﺿﺮورﺗﻲ آﺷﻜﺎر در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و توسعه ﺷﻬﺮي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ. ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﺮدم ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ارﻛﺎن اﺻﻠﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﻬﺮي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد در ﺳﻄﻮح و درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ، اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ. درﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ، دﺧﺎﻟﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ، ﺑﺎ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻊﺗﺮي از ﻣﺮدم ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد و در ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ، ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﺮدﻣﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﺮدمﺳﺎﻻري از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﺸﻮرﺗﻲ، ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺻﺮﻳﺢ ﮔﺮدد. امروزه مشارکت مردمی و نحوه جذب افراد به امور شهری در سرفصل بسياری از بخش های برنامه ريزی و توسعه شهرها قرار گرفته است. تا چندی پيش تهيه طرح های جامع و تفصيلی يکی از متداول ترين راه های تعيين نحوه توسعه کالبدی شهرها بوده است. اين طرح ها توسط برنامه ريزان و بدون درنظر گرفتن افراد ساکن و اشخاصی که تحت تاثير اين برنامه ها قرار می گيرند تهيه می شود و به همين دليل با موانع اجرايی بسياری از جمله عـدم همکاری افراد مواجهه می گردند.

 

 

---

مراجعه به سوابق تاریخی شهر ها نشان می دهد که از دیرباز، استحکامات دفاعی متنوع به دلایل امنیتی، اقتصادی و اجتماعی دارای اهمیت ویژه ای بوده است. به عنوان مثال می توان به دروازه، حصار، بارو و خندق اشاره نمود. مطالعه ی این ساختارهای دفاعی، اطلاعات مفیدی در ارتباطات شکل گیری اولیه معماری و بافت شهری و گسترش شهرها ارائه خواهد داد. مطالعه ی حاضر، با هدف معرفی و بازشناسی ساختار های دفاعی و تاثیر آنان بر گسترش کالبدی شهر قم صورت گرفت. در این پژوهش روش تحقیق، از نوع توصیفی-تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای بوده و با بهره گیری از مستندات تاریخی از جمله سفرنامه ها و اسناد تصویری و همچنین استنباط های عقلی به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان دادند که حصار ها و دروازه-های شهر قم در تعریف قلمرو های تحت نفوذ و کنترل دسترسی ها و توسعه های شهر قم موثر بوده اند. این استحکامات در قره تپه، شاملِ قلعه کوچکی با حصار و برج، در چهار گوشه آن از حدود ۴ تا ۶ هزار سال قبل میلاد، قلعه دختر در دروان ساسانی تا جدید ترین آن ها در مکان کنونی شهر قم مربوط به دوران ناصرالدین شاه قاجار وجود داشته اند. همچنین به دلیل وجود حصارهای بیضی و دایره ای شکل عمدتا گسترش شهر قم تا دوره قاجار هماهنگ با این اشکال بوده است و در دوره پهلوی و دروان معاصر به دلیل از بین رفتن حصار و دروازه ها، شهر شکل خطی با ساختارهای موازی به خود گرفته است.

 

 دریافت کامل مقاله