فصلنامه مسکن و محیط روستا شماره ۱۶۱

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

استراتژی جابه‌جایی جوامع روستایی آسیب‌دیده از زلزله با هدف کاهش آسیب‌پذیری در سوانح آتی، به‌دلیل وابستگی این پدیده به مکان، عدم توجه به ساختارهای موجود و تنزل کیفیت رابطه انسان-محیط همواره سبب اختلال در حس تعلق به مکان با پیامد مهم کاهش سطح تاب‌آوری اجتماعی خواهد شد.

 

هر سانحه از نظر نوع، زمان و محدوده‌ با سوانح دیگر‌تفاوت دارد اما مشکلات و پیامدهای ‌تمام سوانح اساساً مشابه هستند که این امر لزوم بررسی‌های علمی و مستندسازی آموزه‌ها را به‌منظور درس‌آموزی و کاربرد در سوانح آتی تشدید می‌کند. یکی از نقاط ضعف مطالعات بازسازی در ایران فقدان مستندسازی تجارب بازسازی‌های پیشین می‎باشد. بسیاری از این بازسازی‌ها پس از گذشت چندین دهه همچنان زنده و پویا هستند و این در حالی است که تاکنون مستندات مرتبط و عوامل مؤثر در ماندگاری آن‌ها کمتر مورد نقد علمی قرار گرفته است.

 

 دریافت کامل مقاله

ایران به‌عنوان یک کشور در حال توسعه و سانحه­خیز و به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خود سوانح متعددی را تجربه نموده و پدیده­هایی چون زلزله، سیل، رانش زمین و غیره تاکنون موجب بروز خسارات جانی و مالی فراوان در کشورمان شده است. مداخله در سکونتگاه‌های روستایی با توجه به سانحه‌خیزی سکونتگاه‌های روستایی همواره مطرح بوده است و مسئولین و متولیان مربوطه به جهت کاهش خسارات احتمالی در پروژه‌های بازسازی بعضاً اقدام به جابه‌جایی روستاهای در معرض سوانح طبیعی می­ نمایند.

 

 

---

مفهوم قلمرو از جمله عوامل تأثیرگذار بر کیفیت ارتباط انسان با محیط است و سازماندهی آن موجب تأمین برخی از نیازهای انسان از قبیل هویت، انگیزش و امنیت می­شود. پیشینه نظری موضوع نشان می­ دهد که دو دسته عوامل مرتبط با کالبد و رفتار کاربر در بستری اجتماعی- فرهنگی برمحدوده قلمروها تأثیر می­گذارند.

 

بافت‌های روستایی در ایران، گونه‌های بی‌نظیر فضایی را در دوره‌ای طولانی و در مکان‌هایی خاص ارائه می‌کنند که برخی از آن‌ها به‌دلیل برخورداری از ویژگی‌های خاص معماری، تاریخی و فرهنگی به‌عنوان میراثی به‌شمار می‌روند که حفظ و نگهداری آن‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار است. از این‌رو بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اقدام به شناسایی و اجرای طرح‌های بهسازی بافت باارزش تاریخی در روستاها دارای شرایط می‌نماید.

 

به‌واسطه زندگی آمیخته با طبیعت و شرایط محیط و اقلیم در مازندران، فضای نیمه باز به‌صورت چشمگیری فرم‌های متنوعی را در معماری خانه‌های روستایی گذشته این منطقه شکل داده و کارکردهای گوناگون عملکردی، زیبایی شناسی، اقلیمی و اجتماعی را بر عهده گرفته است. ولی به‌عنوان رکن مهمی از ارکان معماری بومی روستایی، در خانه‌های امروزین کمتر ظهور یافته، هم‌سنگ گذشته نقش ایفا نکرده و با سبک زندگی امروزین روستاییان، متناسب نشده است.

 

فضاهای زیر زمینی دستکند قدیمی‌ترین نوع سرپناه بشر محسوب می‌شوند که دارای پیشینه­ای فراتر از اولین بناهای معمول ساخته شده هستند. زمین به‌عنوان نخستین جایگاه و مصالح ساخت سر پناه، نقش به‌سزایی در شکل گیری معماری داشته است. یکی از کارکردهای زمین در معماری بومی فرو رفتن در دل زمین است.

 

معماری کوچ و زندگی عشایر، جنبه­های نهفته­‌ بسیار دارد که متأثر از شیوه­‌ زندگی کوچ­نشینان و فرهنگ و اجتماع آن­ها می­باشد. کوچ‌نشینی شیوه‌ای از زندگی با جابه­جایی سالانه و موسمی است که گروهی ازمردم همراه با چهارپایان خود، از محل چادرهای زمستانی تا چراگاه­های تابستانی نقل مکان می‌کنند و در فصل سرما دوباره به اردوگاه زمستانی خود باز می­گردند.