فصلنامه مسکن و محیط روستا شماره ۱۵۹

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

آسبادهای سیستان به‌عنوان قدیمی‌ترین نوع آسیای بادی در ایران و جهان شناخته می‌شود. آسبادهای سیستان پیرامون شهر زابل و در مسیر بادهای ۱۲۰ روزه، بیشتر به‌صورت منفرد و گاه به‌صورت دوقلو ساخته شده است. بررسی پیشینه پژوهش در مورد آسبادها، نشان‌دهنده کمبود و نقص در مطالعات آزمایشگاهی و شبیه‌سازی آسبادها و مبین ضرورت انجام چنین تحقیقی است.

 

بادگیر جزیی از کالبد ساختمان­های مناطق گرم و مرطوب ایران به‌شمار می­رود که با هدایت جریان باد و بهره‌گیری از انرژی پاک طبیعت در تعدیل دما نقش مؤثری دارد. این عناصر در سیمای شهرهای قدیمی مناطق گرم پس از مناره‌های مساجد، نقطه اوج خط آسمان شهر قلمداد می‌شوند. از آن جا که در بسیاری از خانه­های بافت قدیم ‌شهر لافت تعمیر بادگیر صورت نمی­گیرد پس می‌توان‌ ‌تخریب این عنصر و حذف آن از سیمای شهر و کالبد خانه­ها را پیش‌بینی کرد.

 

 دریافت کامل مقاله

چندین سال است که روستاهای کشور بنا به دلایل متعددی کارکرد و بهره‌دهی مناسب‌ خود را ندارند و از سویی بررسی و شناخت نواحی روستایی و تحلیل قابلیت‌ها و تنگناهای آن‌ها در فرایند برنامه‌ریزی توسعه روستایی اهمیت به‌سزایی دارد. در این میان مسکن به‌طور عام و مساکن روستایی به‌طور خاص، بر حسب شرایط پیچیده زمانی- مکانی، تغییرات مختلف ماهیتی- کارکردی را بخود می‌بینند و نمایانگر شیوه‌های مختلف معماری‌ می‌شوند.

 

 

---

مسکن در روستاها متناسب با شرایط محیطی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی جامعه روستایی شکل می‌گیرد. در این میان یکی از تقسیم‌بندی‌های معماری مساکن روستایی، تقسیم‌بندی براساس اقلیمی است که روستا در آن واقع شده است. از بعد دیگر الگوی فعالیت‌های جاری در این مساکن نیز، تحت تأثیر اقلیم مختص به خود است. بنابراین در اقلیم‌های مختلف، فعالیت‌های مختلفی پدید می‌آید که در قالب الگوهای مختلف فضایی بروز می‌کنند.

 

بسیاری از نظریه‌پردازان حوزه معماری و فرهنگ بر این باورند که کالبد خانه در هر منطقه با شیوه زندگی ساکنان بومی آن ارتباط مستقیمی داشته، به‌همین علت گویای نحوه‌ سکونت آنان و متأثر از فرهنگ و شرایط محیطی بوم می‌باشد.
درون خانه است که اولین تجارب و خاطرات انسان بوجود می‌آید و خانه نقش مهمی در جهان‌بینی او دارد. شناخت عوامل شکل‌دهنده و تأثیرگذار بر فرم و سازمان فضایی خانه بومی می‌تواند در کیفیت بخشی به زندگی در مسکن امروز نقش بسزایی داشته باشد.

 

طرح هادی روستایی از جمله مهم‌ترین طرح­های عمرانی است که طی دو دهه گذشته به‌منظور تأمین خدمات و تسهیلات لازم زندگی در سکونتگاه‌های روستایی کشور به مرحله اجرا در آمده است. روند تهیه و اجرای طرح هادی در سکونتگاه‌های روستایی کشور به‌عنوان فراگیرترین مداخله­ سازمان‌یافته دولت در محیط کالبدی روستاهای کشور، پیامدها و اثرات کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی متفاوتی را به جا گذاشته که لازم است پیامدهای اجرای آن در فضاهای سکونتگاهی روستاها با نظر خواهی از روستاییان مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد

 

یکی از موضوعاتی که در زمینه جابجایی یک سکونتگاه بسیار حائز اهمیت و شایان توجه و از طرف دیگر‌ کلیدی‌ترین مراحل فرایند جابجایی می‌باشد، انتخاب مناسب مکان جدید سکونتگاه است. زیرا نتایج این تصمیم در دراز مدت ظاهر شده و اثرات به‌سزایی در جنبه‌های مختلف دارد و شواهد نشان داده است که سهل­انگاری در مورد مکان‌گزینی سکونتگاه جدید، بارها موجب ضعف یا شکست برنامه ­های جابجایی شده است.

 

زیستگاه­های بشری همواره در معرض آسیب‌ ناشی از بلایای طبیعی و سوانح انسان ساخت قرار داشته­اند. از آنجا که کشور ایران از قرون گذشته در مسیر حوادث تاریخی و در معرض حمله­ها و تهاجم­های نظامی ملل مختلف و قبایل همسایه واقع شده است، یکی از راهکارهای ابداعی، استفاده از شیوه­ها و عناصردفاع غیر عامل برای کاهش آسیب‌پذیری جوامع است. طراحی قلعه­ها­ در نقاط مرتفع برای دیده­بانی، ایجاد برج و بارو، استقرار دروازه­ها در مسیر معابر و گذرها برای کنترل رفت و آمد و… نمونه­ای از این شیوه­های دفاع غیر عامل محسوب می­شوند.