فصلنامه مسکن و محیط روستا شماره ۱۴۹

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

مسکن انسان، صرف نظر از ابعاد فیزیکی و ضوابط طبیعی و اقلیمی، تحت تأثیر عوامل فرهنگیِ جامعه، باورها و الزامات فرامادی زندگی قرار دارد که سکونت انسان را معنا می‌بخشند. در معماری مسکونی، عوامل اجتماعی-فرهنگی مؤثر بر زندگی روزمره‌ مردم و شیوه‌های زیست آنان، ضوابطی مهم بر شاکله‌ مسکن اعمال می‌کنند که مطالعه‌ ویژگی‌های مسکن بومی بدون تعمق در آن کم‌فایده است

 

این مقاله ضمن شناسایی و معرفی باغ های تاریخی روستایی ایران، تلاش می‌نماید ویژگی‌های این باغ‌ها را ارائه و آن‌ها را مورد بحث و بررسی قرار دهد. روش تحقیق در این مقاله عمدتاً مبتنی بر مراجعه به مصادیق بوده است. در کنار این شیوه از منابع مکتوب مرتبط نیز جهت تکمیل اطلاعات مورد نیاز استفاده شده است. در ابتدای مقاله فهرستی از بیش از شصت باغ تاریخی روستایی (خانی) که از نقاط مختلف ایران شناسایی شده‌اند ارائه و ضمن تعیین موقعیت و قدمت این باغ‌ها، اطلاعات کلی کالبدی شامل مساحت، شیب و طرح و سازماندهی فضایی آن‌ها تبیین می‌گردد.

 

 دریافت کامل مقاله

بحران‌ها در بی‌خانمانی مردمان نقش عمده‌‌ای دارند؛ به‌طوری‌که بعضی صاحب‌نظران بحران را کاتالیزور وقوع «بی‌مکانی» یا از دست دادن حس مکان می‌شناسند. علاوه بر حجم تخریب مکان در جریان وقوع بحران، عامل دیگری که بر سرعت فرایند بی‌مکانی می‌افزاید، ساخت و سازهای همانند و یکسان شدن مکان‌ها در جریان بازسازی است. افزون براینکه عمده فعالیت‌های بازسازی نیز به ساخت مسکن با دیدگاه کالبدی صرف و بدون توجه به باز آفرینی حس خانه و مکان متمرکز شده و معمولاً از احیای روح اجتماعی – فرهنگی جامعه محلی غفلت شده است.

 

 

---

با توجه به افزایش جمعیت شهری در کشورهای جهان سوم و عدم برنامه­ریزی صحیح و تدارک زیرساخت‌های لازم برای شهرنشینان، مشکلاتی در سیستم مدیریت شهرها به‌وجود می­آید و در چنین حالتی سکونتگاه‌های غیر رسمی در شهرها شکل می­گیرد. مسکن دارای شاخص‌های کمی و کیفی و استانداردهایی است که در جهت رسیدن به عدالت اجتماعی و حداقلی از رفاه ضروری می‌باشد. مساکن ساکنان سکونتگا‌ه‌های غیر رسمی نمودی از فقدان شاخص‌های مسکن مناسب می‌باشد که شناسایی و تقویت برخی از این شاخص‌ها به افزایش کیفیت زندگی ساکنان کمک خواهد کرد.

 

مسکن روستایی تجلی­گاه شیوه­های زیستی، معیشتی و نهایتاً نیروها و عوامل مؤثر محیطی و روندهای اجتماعی- اقتصادی تأثیرگذار در شکل بخشی به آن­ها است و هر گونه تغییر در الگوی سکونت و مساکن جامعه روستایی، دگرگونی و تحول گسترده­­ای را در ابعاد مختلف زندگی خانوار روستایی به‌وجود می­آورد، لذا تغییر در معماری مساکن روستائیان نیازمند برنامه‌ریزی اندیشمندانه و مطالعات علمی مبتنی بر شناخت می‌باشد. با توجه به اهمیت مسکن به‌عنوان یکی از نیازهای اساسی، دولت سیاست‌هایی را برای ساماندهی مساکن روستایی اتخاذ نمود.

 

توسعه روستایی از عوامل مختلفی نشأت می­گیرد که یکی از آن‌ها مسکن مطلوب می‌باشد. نواحی روستایی با توجه به ماهیت خود وابستگی زیادی به مسکن دارد. در این نواحی، مسکن علاوه بر سرپناه بودن دارای کارکردهای دیگری مانند محل نگهداری دام و انبار محصولات تولید شده و مکانی برای فعالیت­های اقتصادی مانند فرآوری محصولات تولیدی کشاورزی است. با توجه به اهمیت مسکن روستایی، شناسایی عوامل مؤثر در میزان رضایت‌مندی و نارضایتی سکونتی ساکنان، می‌تواند در جهت تحلیل وضع موجود سکونتی، تصمیمات آینده به‌منظور ارتقای سطح کیفی محدوده­های سکونتی افراد و جلوگیری از تکرار نواقص در سایر مکان‌ها مؤثر واقع گردد.

 

مسکن در نواحی روستایی در برآوردن نیازهای اساسی انسان نقش ویژه‌ای دارد. با درنظر گرفتن کارکردهای متنوع مسکن روستایی، مطالعه تأثیر عوامل مختلف در نحوه تغییر و تحول آن دارای اهمیت است. هدف تحقیق حاضر، بررسی نقش هویت در تحولات الگوی مسکن روستایی می‌باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر، طبق نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰، روستاهای دهستان اقبال شرقی در بخش مرکزی استان قزوین با ۱۴ روستای دارای سکنه، ۴۴۲۴ خانوار و ۱۴۶۵۶ نفر جمعیت می‌باشد.

 

فارغ از موفقیت یا ناکامی، تاریخ روستایی ایران سرشار از مثال­هایی متفاوت در باره شیوه­های مدیریت در مناطق مختلف آن است. مدیریت روستایی در ایران به شیوه­های گوناگونی تحقق یافته است. این مدیریت همچنین فراز و فرودهای زیادی را به لحاظ قانونی و ساختاری تجربه کرده است. با این­حال، فقدان مدیریت مؤثر روستایی در بیشتر روستاها مشکلات زیادی برای روستائیان در دوره‌های مختلف تاریخ گذشته به‌ویژه قبل از دهه ۱۳۴۰ به وجود آورده است.