فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهر ایرانی شماره ۱۰

 

---

 

چکیده مقاله ۱ فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهر ایرانی شماره ۱۰

در این مقاله سعی شده است مبانی طراحی محله های مسکونی در شهرهای اسلامی به طور کوتاه از صدر اسلام تاکنون مورد بررسی قرار گیرد و نقش و جایگاه مسجد به عنوان یکی از عوامل مهم و تعیین کنندة ابعاد فیزیکی و هم چنین برطرف کنندة بسیاری از نیازهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بخش های مسکونی شهر مشخص گردد. در این مقاله نخست با روش توصیفی- تحلیلی، مبانی با مبانی طراحی و برنامه ریزی واحدهای همسایگی در غرب مقایسه می شود. 

 

 

با ورود تفکر شهرسازی جدید در متن شهرهای گذشته، بسیاری از فضاهای کالبدی نو ظهور پدید آمد که گذشت زمان نتوانسته زمینه ای برای ارتباط و پیوند آن با مخاطبان و ساکنان شهر برقرار نماید. با این حال، برخی از فضاهای نوظهور نیز با وجودِ تضادهای ساختاری و کالبدی با بافت سنتی، به مرور با زندگی روزمره و ارزش های پایدار مخاطبان خود پیوندی پایدار برقرار نموده اند. این تحقیق به دنبال بررسی تحلیلی فضاهای شهری متناسب با روح زمان بوده تا با تحلیل حضور این الگوها بتوان به درک درستی از این که پدیده های نو ظهور چگونه می توانند در «خوانش مجدد متن» اثر گذار باشند، دست یافت. 

 

 

دریافت کامل مقاله

---

شهر به خودی خود مجموعه ای از ساختمان ها، خیابان ها و جلوه های بی روحی از فناوری دنیای جدید است. در واقع این سازمان ها هستند که اداره شهر و پاسخ گویی به شهروندان را ممکن می سازند. محیط زیست شهری، مدیریت طرح های عمرانی، آرایش مبلمان شهری، حمل و نقل، دفع و بازیافت مواد زاید، تبلیغات شهری، ارائه انواع خدمات، تولید، توزیع، تجارت، آموزش، فرهنگ و صدها مقوله دیگر، مأموریت های اجتناب ناپذیری در شهر هستند که سامان دهی هرکدام، نیازمند وجود سازمان است.

هنر كاشی كاری ایران ریشه در هنر سفال گری دارد. تمدن بشری، از ابتکار و ساخت تا به تكامل رسیدن، با سفالینه آغاز شده است. پیشینة ظرف های سفالین به دست آمده از تپه های اسماعیل آباد و خوروین، اطراف دور و نزدیك قزوین، به هزاره پنجم قبل از میلاد می رسد. ظرف های سفالین کشف شده از تپه های حسنلو و مارلیك به ترتیب از هزاره های سوم و یكم قبل از میلاد سخن می گویند.

 

امروزه بیشتر دیدگاه¬ها نسبت به مقوله های شهری ناشی از زمینه¬ای است که در آن تفکر جزئی¬نگری حاکم است. با این وجود، افراد گوناگون بر آن شدند تا با استفاده از مفهوم های طرح شده در فیزیک کوانتوم، همچون کلیت، چارچوب تازه ای در برخورد با آن مقوله ها بیابند. پیشینة حقیقی این مفهوم به فلسفه و حکمت شرق باز می-گردد و بازنمود آن در طراحی شهرهای ایرانی- اسلامی قابل مشاهده است. 

 

سیمای ظاهری محله جلفا اصفهان مانند سایر محله های تاریخی، با گذر زمان دچار برخی تغییر و دگرگونی ها در بافت خود شده که با وجود جذابیت ها و قابلیت های فراوان، نیازمند امکانات و تمهیدات مختلفی است و نبودن آن ها از مشکل ها و تهدیدهای این بافت و هویت کالبدی آن به شمار می روند.

 

 

شهرهایی با اقلیم گرم و خشک، همواره دارای کالبدی فشرده بوده و به همراه عناصری مثل مسجد، بازار، میدان و آب انبار، ساختار اصلی شهر را تشکیل می دهند. آب انبار تنها عنصری است که ویژة شهرهایی با اقلیم گرم و خشک و مرطوب است. اهمیت این عنصر در بسیاری از مطالعاتی که تاکنون انجام شده، تنها از جنبه جزئیات ظاهری آن مورد بررسی قرار گرفته و نقش آن در ساختار فضایی شهرهای تاریخی کمتر مورد توجه بوده است.

 

 

 

از گذشته های بسیار دور «خانه» برای انسان چیزی بیش از سرپناه بوده و جنبه های معنوی در همة مراحل ساخت«خانه» تا استقرار در آن و استفاده از آن کاملاً مشهود است. اما در عصر کنونی غفلت از نیازهای کیفی و روانی استفاده کنندگان و توجه صرفاً اقتصادی و تأکید بر خصوصیات سرپناهی در امر خانه سازی، باعث کم رنگ شدن نقش خانه در هویت بخشی به انسان شده است، تا آنجا که یکی از موضوعات مهجور در غالب برنامه ها و طرح های مرتبط با مسکن، مباحث کیفی و بالاخص تأثیر ارزش های فرهنگی در ساخت و بهره برداری از آن است که منجر به بی هویتی معماری می شود.