مجله علمی منظر شماره ۳۸ بهار ۱۳۹۶

 

 

---

چکیده مقاله ۱ نشریه مجله علمی منظر شماره ۳۸

موضوع این پژوهش بررسی نقش آب در شکل‌گیری عناصر معماری، به ویژه فضاهای مرتبط با آب در باغ‌ها است. هدف این تحقیق از یک‌سو طبقه‌بندی و تعریف انواع عناصر و فضاهای مرتبط با آب و به ویژه حوض در باغ‌ها و از سوی دیگر بررسی اشکال مختلف ‌آنها است. روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی است، داده‌ها نخست طبقه‌بندی و مقایسه و سپس تحلیل شده‌اند. مبانی نظری تحقیق بر این نکته استوار است که از یک‌سو پدیده‌های محیطی و اقلیمی و از سوی دیگر ویژگی‌های کارکردی باغ‌ها و مفاهیم فرهنگی آب، نقش مهمی در چگونگی شکل‌گیری عناصر آبی و به ویژه حوض‌ها داشته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد آب نقش اصلی در شکل‌گیری باغ در نواحی گرم و خشک داشته است و حوض مهم‌ترین عنصر آبی است که به شکل‌های بسیار متنوعی در طراحی و ساخت باغ‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. مفاهیم فرهنگی آب در جهان اسلام و به ویژه در ایران نیز در چگونگی شکل‌گیری کالبدی و موقعیت بعضی از حوض‌ها نقش داشته است. به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین و مقدس‌ترین نقش‌های عناصر آبی مربوط به حوض بوده ولی از دوره قاجار نوعی سنت‌شکنی در این زمینه آغاز شده است. از این دوره در بسیاری از موارد جنبه‌های تزئینی و فانتزی آب بر جنبه‌های نمادین آن فزونی گرفته است.

 

 

منظر شفابخش به عنوان یکی از موضوعات حوزه معماری منظر مطرح است. مطالعات انجام‌‌شده در غرب نشان از رویکردهای خاص نظریه‌پردازان غربی در خصوص منظر بیمارستانی، منظر شفابخش و نگرش‌های نوین درباره به کارگیری طبیعت و عناصر آن در ساخت منظر بیمارستانی و درمانی دارد. اما نگاهی به فضاهای امروز درمانی در ایران گویای تفاوت اساسی در نگرش مردم و فرهنگ عمومی نسبت به فضای بیمارستان است؛ چنانچه این تفاوت فرهنگی و نگرشی، منظری متفاوت از بیمارستان‌های غربی را نشان می‌دهد.به‌طوری‌که در این پژوهش مفاهیم بازخوانی‌شده در محوطه بیمارستان مورد مطالعه نشان از وجود مفاهیم نوینی دارد که به هیچ وجه در بیمارستان‌های غربی دیده نمی‌شود؛ مفاهیمی مانند روابط همراهان بیمار و ملاقات‌کنندگان در بیمارستان که مطابق فرهنگ ایرانی است. همچنین مفاهیمی همچون سکونت و حکمت که ناشی از نگاه خاص ایرانیان به مفهوم بیمارستان است. این پژوهش از طریق مطالعه کتابخانه‌ای درخصوص تاریخ بیمارستان و طب در ایران و غرب، با برداشت‌های محلی و مصاحبه به شکل پرسش‌نامه در محوطه بیمارستان امام خمینی تهران به اهمیت و رابطه مستقیم مناظر شفابخش در محیط‌های بیمارستانی با ویژگی‌های فرهنگی و بومی هر سرزمین و بازخوانی تفاوت اساسی مفهوم شفا در ایران و غرب به شکل اجمالی پرداخته است.

 

دریافت کامل مقاله                       دریافت کامل مقاله (Englidh)

---

رویکردهای نوین در حل مسائل و مشکلات موجود در بخش درمان، سبب ورود سایر علوم مکمل به خصوص معماری منظر به این بخش شده‌ است. امروزه در اغلب کشورهای پیشرفته، محوطه‌های بیمارستانی به عنوان بخشی از فرایند درمان مورد توجه ویژه قرار گرفته‌اند و دیگر مانند گذشته تنها به عنوان فضای منفی باقی‌مانده در میان ساختمان‌ها نیستند. با تزریق نقش درمانی به محوطه‌ها، مجموعه ساختمان‌ها و محوطه بیمارستان‌ها به عنوان فضاهایی مکمل در جهت تأمین اهداف درمانی بیمارستان ایفای نقش می‌کنند.

«کلر کوپرمارکوس» (Clare Cooper Marcos) در کتاب مناظر درمانی، رویکرد مبتنی‌بر شواهد به طراحی باغ‌های شفابخش و فضاهای بازِ احیاگر، ویژگی‌هایی برای مراکز درمانی با رویکرد طراحی مبتنی‌بر شواهد و در ارتباط با محیط‌های طبیعی برمی‌شمرد. این ویژگی‌ها شامل اهمیت دادن به سالمندان، کودکان، بیماران ناتوان ذهنی و جانبازان و آسیب‌دیدگان جنگی، اهمیت طراحی مشارکتی، مهیا کردن تجهیزات رفاهی در باغ‌سازی و محوطه‌سازی، اهمیت باغ‌ها در حل مشکلات اجتماعی همچون طلاق و بی‌خانمانی، لزوم توجه به توان‌بخشی بیماران، در نظرگرفتن تفاوت‌ها و مزیت‌های منظر نرم و استفاده کاربردی از انواع منظر نرم و سخت، جنبه عمومی بودن و چندمنظورگی باغ‌های شفابخش، و در نهایت امکان انجام عمل باغبانی به عنوان یک درمان است. بر این اساس در مقاله حاضر با رویکردی توصیفی-تحلیلی پس از ارائه تاریخچه‌ای از باغ‌های شفابخش و مناظر درمانی به ارائه نمونه‌هایی از منابع مشابه و تشریح نظریات کوپرمارکوس در زمینه باغ‌های درمانی پرداخته شده است؛ با توجه به اینکه کتاب مناظر درمانی یکی از جامع‌ترین و معتبرترین راهنماها برای طراحی باغ‌های شفابخش و فضاهای باز در زمینه مراکز درمانی است، نتایج این نوشتار منبعی پراهمیت برای معماران منظر و برنامه‌ریزان،‌ مدیران و سرمایه‌گذاران حوزه درمان جهت دستیابی به ویژگی‌های کیفی در طراحی و ساخت مراکز درمانی محسوب می‌شود.