مجله علمی منظر شماره ۱۷ زمستان ۱۳۹۰ (۱)

چکیده مقاله ۱ نشریه مجله علمی منظر شماره ۱۷

بر اساس جهانشناسی مزدایی باغ انعکاسی است از صورت جهان و از آنجایی که تاریخ‌نگاران دوره صفوی نیز به حضور طبیعت بکر در باغ‌ها صحه می‌گذارند، لذا چنین می‌توان استنباط کرد که جوهر باغ به نقشه‌ای خاص مربوط نمی‌شود، بلکه بیشتر رابطه‌ایست که با طبیعت بکر برقرار می‌کند. در نتیجه طبیعت بکر و چشم‌انداز آن، ورای دیوار باغ، مورد نظر است. از این‌رو باید دید چگونه طبیعت بکر به‌عنوان بخش مهمی از تصویر باغ به‌ وسیلة راهکارهای مختلف در باغ نمود پیدا می‌کند چنانکه در آن شاه، همانند سلطان هستی، در پی از نو خلق کردن صورت زمین است. به طور کلی پژوهشگران بر هندسه نقشه باغ ایرانی به صورت چهار بخش تکیه دارند. این نوشته ابتدا نشان می‌دهد که این تئوری در مورد نقشه‌های موجود از باغ‌های صفوی صادق نیست و سپس به معرفی مفهوم باغ‌های سلطنتی به عنوان انعکاسی از جهان و رابطه آنها با طبیعت بکر می‌پردازد.

این مقاله ابتدا به ویژگی‌هاى علمى نقد منظر می‌پردازد و تفاوت‌هاى تفسیر هرمنوتیکى و نظرات کارشناسان منظر را بررسى و نقد هنرى و خوانش انتقادى پروژه را مقایسه می‌کند. سپس ارزش‌هاى مربوط به پروژه‌هاى منظر را که گاهى متضاد، نسبى و سلیقه‌اى هستند، معرفى و به مواجهه مسایل معرف تشناختى با مسایل اخلاقى در نقد منظر اشاره می‌کند. بر این اساس، راه‌حل‌هایى اریه می‌شود که شامل تولید معیار، اولویت‌بندى آنها و تبیین دیدگاه چند رشته‌اى به موضوع نقد منظر است. راه‌حل‌هاى مذکور، فرضیه وجود علم جدیدى را مطرح می‌کنند که بتواند نقد منظر را دربرگیرد. این مقاله، در نهایت امیدوار است که گونه‌اى از فرا نقد شکل بگیرد که هم اخلاقى باشد و هم با معیارهاى علمى منطبق شود.

دریافت کامل مقاله

---

پدیدۀ پست‌مدرنیسم به عنوان نتیجۀ‌ منطقیِ دل‌زدگی جهان از سیاست‌های بوم‌ستیز مدرنیست‌ها از ۱۹۶۰ شروع به خودنمایی کرد. پست‌مدرنیست‌ها با اهمیت دادن به زمینۀ وقوع هر اتفاق، توجه به جغرافیا، تاریخ و فرهنگ جوامع را به عنوان عوامل هویت‌بخش پدیده‌ها در دستور کار خود قرار دادند. در عرصۀ معماری منظر نیز، زمینه‌گرایان از ۱۹۶۰ با جنبش‌هایی همچون هنر زمینی کیفیت جغرافیایی مکان را مورد توجه قرار دادند. از اوایل ۱۹۸۰ به تدریج توجهات به هنر باغسازی کلاسیک اروپا جلب شد. در فرانسه نیز این اتفاق با پشتوانه مطالعات نوگرایانۀ تاریخ‌نگاران تقویت می‌شد. باغ‌های باروک فرانسوی به عنوان سند زندۀ هنر باغ‌سازی فرانسوی، تبدیل به الگوی عده‌ای از معماران منظر این کشور شد. بی‌شک ؛ نوعی تفاخر فرانسوی و بالیدن به گذشته نیز در این گرایشات نهفته بود. ارزش این باغ‌ها تنها به خلق فضای باز نبود، بلکه جنبۀ حاصلخیزی آنها نیز اهمیت داشت.

 

زمینه‌گرایی از رویکردهای پست مدرن در طراحی از جمله در معماری منظر و فضاهای عمومی و شهری به شمار می‌رود؛ به طوری که فضا بدون بافت اطرافش بی‌ارزش تلقی می‌شود. در بین معتقدان به زمینه‌گرایی، در این‌که کدام بخش زمینه پررنگ‌تر و برجسته‌تر است، اختلاف نظر وجود دارد و معماران هر‌کدام مطابق برداشت متفاوتشان از زمینه‌گرایی طرح‌هایشان را متبلور می‌سازند. در این بین، عده‌ای تاریخ سایت، عده‌ای مردم وفرهنگ حاکم بر بستر طرح، و گروهی کالبد و همجواری‌ها را مهم می‌دانند. به بیان دیگر در زمینه‌گرایی به جزیی بیشتر بها داده می‌شود که به نوعی سهمی در زنده نگه‌داشتن خاطرۀ جمعی داشته‌باشد و این در معماری منظر به واسطۀ حضور چندوجهی‌اش در زندگی فردی و جمعی مخاطب،ارزش بیشتری پیدا می‌کند. در پروژه‌های«آلن پروو»، مفهوم زمینه‌گرایی فراتر از عوامل کالبدی زمینه، شکل می‌گیرد. او زمینه را به مثابه رویداد تاریخی می‌پندارد که وجوه اجتماعی و فرهنگی زندگی نیز بر آن تأثیر گذاشته و در کالبد نمود پیدا می‌کند. به بیان دیگر، زمینه در کار او به‌صورت ترکیبی از عوامل کالبدی، تاریخی و اجتماعی ظاهر می‌شود. این نوشتار بر آن است که با تحلیل رویکردهای آلن پروو، نظریۀ زمینه‌گرایی وی را از ورای مقایسۀ تطبیقی در طراحی دو پارک کورنو و سد تیمز که به ترتیب اولین و آخرین پروژه‌های طراحی شدۀ وی هستند را مورد نقد و بررسی قرار دهد.

 

در دهه‌های اخیر سکونت‌گاه‌های شهری انسان چه به واسطه گسترش مرزهای فیزیکی و ساختاری و چه از ناحیه حوزه نفوذ و ردپای اکولوژیکی که در عرصه‌های بکر طبیعی همجوار خود برجای می‌گذارند با سرعتی بیش از گذشته در حال نفوذ و تخریب و تغییر چهره طبیعی این اراضی هستند. از مصادیق بارز این تنیدگی روزافزون شهر در حوزه‌های طبیعی، شبکه‌های ارتباطی و حمل و نقل برون شهری است. طرح‌هایی از این دست که با عملکردهای ابرسازه‌ای در قلمروهای طبیعی ایجاد می‌شود، در حال حاضر بخش قابل توجهی از پروژه‌های معماران منظر را در‌کشورهای غربی به خود اختصاص می‌دهد و در سایه رویکردهای منظرگرای طراحان به فرصتی برای ایجاد تعاملی هم‌افزا بین پروژه‌ها و محیط طبیعی مبدل شده‌است.