میدان و شهر؛ سرگذشت میدان های توپخانه از تهران تا شیراز

معرفی کتاب میدان و شهر؛ سرگذشت میدان های توپخانه از تهران تا شیراز

تألیف: دکتر علی اسدپور؛ دکترای معماری، گرایش منظر از دانشگاه علم و صنعت ایران، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر شیراز
ناشر: انتشارات نیارش
تاریخ انتشار: ۱۳۹۷
تیراژ: ۱۰۰۰ نسخه
تعداد صفحات: ۲۲۴
قیمت: ۲۵/۰۰۰ تومان

پیشگفتار میدان و شهر؛ سرگذشت میدان های توپخانه از تهران تا شیراز

تجربۀ میدان در شهر ایرانی بسیار گوناگون است و همواره انتظام فضایی شهر در تاریخ ایران متأثر از نظام‌های دیوانی، نظامی و اقتصادی حاکم بر آن، به خلق گونه‌ها و اَشکال متنوعی از میدان‌ها انجامیده است. از میان همۀ گونه‌های شناخته شدۀ میدان، روایت میدان‌هایی به نام توپخانه در اندیشۀ شهر ایرانی به‌مراتب غریب‌تر است. دریافت درست و تحلیل خردمندانۀ این روایت تنها بر پایۀ خوانش تاریخ اجتماعی- فرهنگی شهر شدنی است و ناگفته‌‌های بی‌شماری از متن داستان شهر ایرانی در تجربۀ تاریخی آن هنوز هم باقی مانده است. دو گونۀ «میدان ارگ» و «میدان توپخانه» از جمله میدان‌هایی هستند که در بسیاری از شهرهای شاخص و مهم کشور از آن‌ها نام و نشانی برجای است؛ باوجوداینکه شرح میدان توپخانه در شهر تهران مورد توجه پژوهشگران بوده ولی این دسته از میدان‌ها در دیگر شهرهای ایران به‌طور جدی مورد توجه نبوده‌اند. این نوشتار کوشیده است تا نگاهی جامع برای درک ماهیّت شهر، میدان و میدان توپخانه در تجربۀ شهر ایرانی فراهم آورد و این نگاه را مبنایی برای خوانش میدان‌های تاریخی شیراز نماید. بازخوانی این تجربه در سیری تاریخی سامان یافته که از این میان دوران زندیان و قاجاریان اهمیّت ویژه‌ای در این کتاب دارند.

«میدان توپخانه» و «میدان مشق»

معماری، شهرسازی و هنر زندیان و نقش آن در تاریخ ایران به سبب برهۀ تاریخی شکل‌گیری دولت کریم‌خان و کوتاهی زمامداری زندیان موضوع چندان پرداخته و شناخته‌شده‌ای نیست. دربارۀ پاره‌ای از یادگارها برجسته این دوره در شیراز، اشارات فراوانی در کتاب‌های تاریخ‌نگاری معماری ایران دیده می‌شود که همچون دیگر کتاب‌های تاریخ معماری بیشتر سبقۀ توصیفی دارند تا از جنبۀ تحلیلی و انتقادی با موضوع روبرو شده باشند. کمبود منابع پژوهشی در این زمینه‌ها نیز خلأهایی را در درک درست تحولات معماری و شهرسازی کشور و همچنین شناخت شیوۀ رشد و تغییرات فضایی شهر شیراز درپی‌داشته است. شناخت جامعۀ دانشگاهی از فضاهای شهری این دوره در شیراز به‌مراتب کمتر بوده و یکی از چالش‌های علمی پیش‌روی، انتظام فضایی شهر پیرامون فضاهای باز شهری آن دوره یعنی «میدان توپخانه» و «میدان مشق» است. ایدۀ پرداختن به مجموعۀ زندیه در چارچوب پژوهشی ژرف و همه‌جانبه توسط نگارنده به کم‌وبیش یک دهه پیش بازمی‌گردد. در آن هنگام اطلاعات فراوانی دربارۀ مجموعه بناهای کریم‌خانی در شیراز گردآوری شد امّا به دلایلی هرگز به نگارش درنیامد.

منبع نوشته : سایت خبری تحلیلی معمار نیوز