موقعیت: ایران، تبریز
وضعیت: طرح پیشنهادی مسابقه
مساحت: ۶۰۰۰ مترمربع
تاریخ ساخت: ۱۳۹۴
کاربری: طراحی شهری
کارفرما: سازمان قطار شهری تبریز و حومه
درباره پروژه ایستگاه دانشگاه متروی تبریز
در این پروپروزال، ابتدا بررسی کانتکست و همجواری فضاهای مهم شهری آن انجام شد و نقاط عطف و موضوع مترو، با دید انتقادی به وضعیت کنونی فضاهای عمومی، بررسی شد. نتیجه این تحقیقات در زیر، به صورت خلاصه آورده شده است:
فلکه شهری یا میدان شهری
در بررسی شهرهای ایران و در مقایسه‌ای با میدان‌ها و فضاهای باز و تاریخچه آنها، به این نتیجه رسیدیم که در گذشته، ما فضاهای این‌چنینی در معماری خود داشته‌ایم و همچنین تمام جنبش‌های مدنی و فرهنگی شهرهای مدرن بعد از رنسانس در میادین اتقاق افتاده است و این میادین خود باعث سیر جوامع به سوی دموکراتیک‌شدن شده‌اند و ما هنوز بعد از سال‌ها، چیزی به عنوان میدان شهری در معماری و شهرسازی ایران نداریم و تمام میادین ما به فلکه شهری و جایی برای عبور ماشین‌ها تقلیل یافته‌اند. با نقدي از اين دست، شايد بتوان به شناسايي يك رشته ويژگي‌هاي خاص در ميدان‌هاي زنده و كارآي ايراني، صرف‌نظر از موقعيت و ابعادشان، نايل آمد و آن‌گاه از فقدان اين ويژگي‌ها، به عنوان دليلي روشن بر علت تقليل اهميت يك ميدان مهم قديم به تقاطع بي‌اهميت چند خيابان امروز سخن گفت.
ارتباط قطع‌شده اتوبان شمالی سایت با مترو
قسمت شمالی سایت، یک اتوبان مهم به نام چای‌کنار، ارتباط یکی از مناطق مهم اداری تجاری و همچنین یک فضای سبز مهم و بزرگ در همجواری پل بازار را قطع کرده است که تنها راه ارتباطی آن، دو پل عابر پیاده است که دو طرف اتوبان را متصل کرده بود و استفاده‌کنندگان مترو می‌بایست برای رسیدن به ورودی، دو ضلع خیابان را تا میدان دانشگاه، از خیابان همجوار بگذرند و این ارتباط طولانی باعث سردرگمی استفاده‌کنندگان، به دلیل نبود یک سیرکولاسیون مشخص برای ورود به مترو می‌شود.
فرایند طراحی
میدان دانشگاه با توجه به تعاریف میدان، جز میادین به حساب نمی‌آید و یک فلکه یا گره شهری است. با علم به این موضوع و بررسی فضاهای اطراف سایت و همجواری با مهم‌ترین دانشگاه شهر تبریز و متروی در دست احداث، در نهایت، استراتژی کلی، تبدیل یک فلکه شهری به میدان شهری بود. با توجه به اقلیم، قسمتی از میدان به زیر زمین برده شد و تمام سطح بام مترو به عنوان فضای باز میدان، و فضای زیرین نیز به عنوان بخشی از میدان، برای استفاده به منظور گالری یا فعالیت‌های شهری در نظر گرفته شد. همچنین با استفاده از یک شیب‌راهه نرم، میدان به فضای کناری رودخانه گسترش پیدا می‌کند که باعث زنده‌شدن ارتباط رودخانه موجود با شهر می‌شود.
تعریف ورودی با یک شیب نرم
پایین‌آوردن زمین و بالابردن سقف برای تعریف ورودی با یک شیب نرم، برای جبران کوتاه‌بودن سقف؛ به منظور اینکه تصمیم‌گیری بر این بود که سقف خیلی به سمت بالا نرود و مردم از شیب سقف استفاده کنند و در ضمن، یکپارچگی سطح از بین نرود: با این کار، تمام فضای سطح به فضای میدان اضافه شد و در انتهای زمین نیز، همان سطح به سمت رودخانه کشیده شد که فضای پایین کنار رودخانه نیز به سطح میدان اضافه شد. در این ایستگاه، سه ورودی به صورت سردر مانند در قسمت جنوبی و شمالی وجود دارد که دو قسمت جنوبی در ضلع دانشگاه و قسمت شمالی، ورودی اصلی است. همه این مسیرها ابتدا به میدان سرپوشیده و سپس به مترو وارد می‌شوند.
ارتباط قطع‌شده خیابان‌های کناری با میدان دانشگاه
در قسمت شمالی سایت، یک اتوبان ارتباط بین قسمت مسکونی اداری و یک باغ نسبتا بزرگ را با قسمت جنوبی اتوبان (سایت کنونی مترو) قطع کرده است که قسمتی از این ارتباط به وسیله یک پل عابر پیاده و قسمتی نیز توسط بازار برقرار شده است، ولی این ارتباط شهروندان را به خیابان‌های کناری منتهی به میدان هدایت می‌کند.
حضور حداکثری توده مردم در فضای تعریف‌شده جدید
با توجه به اینکه اکثر افراد استفاده‌کننده از مترو با فضاهای فرهنگی ارتباط بسیار ضعیفی دارند و از طرفی، یکی از کارکردهای میدان که اکثر فعالیت‌های مهم شهری در آنجا به وقوع می‌پیوندد، بالابردن فضای فرهنگی در بین عموم مردم است، سیرکولاسیون شهری به راهکاری برای رسیدن به این هدف تبدیل شد. بدین‌ترتیب، از همه راه‌ها و خیابان‌های اطراف، مسیر به گونه‌ای تعریف شده است که برای رسیدن به ایستگاه مترو، افراد از فضای شهری درونی عبور می‌کنند.
این فضا به عنوان نمایشگاه جنبی برای میدان جدید دانشگاه عمل می‌کند که عملکردی چندگانه می‌تواند باشد، به طوری که در فصول سرد سال، این مکان می‌تواند فعالیت‌های هنری، تئاترهای خیابانی و گالری‌های هنری و … را پوشش دهد و در فصولی که هوا مناسب باشد، کورت‌یارد بالا، این کارکرد را برای میدان شهری انجام می‌دهد. با توجه به فیکس‌بودن نقاط، قرار بود سطح و سازه پروژه حداقل تغییرات را داشته باشد و در داخل، با توجه به دیاگرام‌ها، ویدهای پله و آسانسور حفظ شد و برای نورگیری از بالا، در سطح روی آن از بتن شفاف استفاده شد که نور را به پایین‌ترین سطح مترو بکشاند و سطح آن از بیرون، هم‌سطح کورت‌یارد بالا می‌شود تا از روی آن، مانند همه سطح بالا استفاده شود.
