وایدزدگی در عکاسی معماری

ابزار ضامن خلق عکس شاهکار نیست
خطری به نام وایدزدگی!

عضو رسمی فدراسیون جهانی عکاسی با بیان اینکه یکی از آسیب‌های عکاسی معماری، وایدزدگی است، گفت: بسیاری از عکاسان فکر می‌کنند با یک لنز واید، عکاسِ معماری می‌شوند درصورتی‌که دارا بودن تجهیزات حرفه‌ای، ضامن خلق عکس شاهکار نیست.

 سیدعلی میرعمادی در کارگاه آموزشی «بینش عکاسانه به هنر معماری» که شامگاه دوشنبه (۱۱ شهریور ماه) به همت فرهنگسرای تخصصی رسانه با همکاری آموزشگاه آزاد سینمایی روزنه در سالن کنفرانس کتابخانه مرکزی اصفهان برگزار شد، گفت: پژوهش، بخشی از فضای کاری عکاسی است. این روزها باب شده به هر کس دوربین به دست گرفته و شروع به عکاسی کند، عکاس بگویند، ولی در حقیقت، عکاسی مجموعه‌ای از تجربیات و اتفاقاتی است که بخشی از آن حاصل مطالعه نظری و بخشی برآمده از مطالعه بصری است و همه این‌ها دست‌به‌دست هم می‌دهند، تا یک عکاس با عنوان واقعی عکاسی شکل بگیرد.

وی ادامه داد: خیلی‌ها بر این عقیده‌اند که عکاسیِ معماری یک عکاسی دم‌دستی است اما عکاسیِ معماری، یکی از حوزه‌های جدی در هنر عکاسی است و هر فردی که تمایل به فعالیت در این حوزه دارد، علاوه بر زحمت فراوان، باید اشراف کامل به مباحث نظری و آکادمیک معماری نیز داشته باشد.

عکاسی معماری به عنوان یک ژانر مجزا

عضو رسمی فدراسیون جهانی عکاسی با تأکید بر اینکه عکاسان معماری باید نگاهی دقیق داشته باشند، خاطرنشان کرد: عکاسان معماری باید به لحاظ ویرایش تصویر، بسیار قدرتمند باشند و علاوه بر این موارد، رسالت خاصی در زمینه‌های مختلف بر دوش آن‌هاست. همه این موارد باعث می‌شود که عکاسی معماری به‌عنوان یک شاخه و یک ژانر مشخص، دارای هویتی مجزا از بقیه شاخه‌های عکاسی باشد.

میرعمادی تصریح کرد: دلیل اهمیت مطالعات نظری برای عکاس، بالاخص عکاسان شاخه معماری بدین خاطر است که وقتی عکاس بر روی موضوعی تمرکز و مطالعه داشته باشد، با زوایای مختلف آن موضوع آشنا می‌شود. این زوایا قطعاً به عکاس کمک خواهد کرد تا نگاه عمیق‌تری نسبت به آن موضوع داشته باشد و بالطبع در انتخاب زوایا و کادر انتخابی عکاس نقش بسزایی دارد.

نگاهی به تاریخچه عکاسی معماری در جهان

وی سال ۱۸۲۶ را مبنای ثبت تصویر در جهان دانست و گفت: در آن زمان ژوزف نیپس، اولین عکس تاریخی را با نام “اصطبل و کبوترخانه” گرفت و به همین دلیل عکاسی معماری از همان اولین ‌روزهایی که ما درگیر جریان عکاسی شدیم ماجرای خودش را داشته است. شاید برجسته‌ترین فردی که در این زمینه می‌توانیم از او نام ببریم فیلیپ هنری دلاموته است که حدفاصل سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۸۵۶ از بازسازی مراحل کاخ شیشه‌ای مجموعه عکسی تهیه کرد و این فرد به‌عنوان فرد پیشگام در عکاسیِ معماری در جهان شناخته می‌شود.

تحلیل های جامعه شناسانه در معماری

عضو رسمی فدراسیون جهانی عکاسی ادامه داد: عکس‌ها در بسیاری از برهه‌ها به‌مثابه یک اثر تاریخی هستند و اگرچه زاویه خاص یک عکاس را دارند ولی دید زیباشناسانه و دیدی که ما هم‌اکنون در عکاسی درگیر آن هستیم، کمتر در آن‌ها نمود دارد. در واقع عکس‌ها بیشتر به‌عنوان یک سند تاریخی مطرح می‌شوند و امروز اگر مطالعات معمارانه بر روی سبک معماری و یا گونه‌های مختلف معماری بخواهد انجام شود، قطعاً این عکس‌ها راهگشای ما خواهند بود.

میرعمادی اظهار کرد: غلامحسین عرب مجموعه‌ای از عکس‌های تخت فولاد در سال ۱۳۳۰ دارد؛ که اکنون اهمیت تاریخی آن شاید ارجح بر سبک هنرمندانه عکاس باشد.

وی ادامه داد: جان اریک ویدر، یکی از عکاسان شاخصی است که در شاخه عکاسی معماری فعالیت می‌کند. فضای عکس‌های او تا حدی از ثبت تصویر صرف خارج می‌شود و در عکس‌ها تحلیل جامعه‌شناسانه بر روی فضای شهر پاریس در زمان خود دارد. ویدر در عکس‌های خود چندوجهی به موضوعات عکاسی نگاه می‌کند.

مدرس کارگاه بینش عکاسانه به هنر معماری اضافه کرد: نگاه این عکاس به مسئله تخریب و بازسازی شهری است؛ موردی که در اصفهان با آن روبرو هستیم. ما در پنج سال پیش مکان‌هایی را در اصفهان داشتیم که اکنون فقط عکس‌های آن وجود دارد و به همین خاطر رویکرد عکاسیِ معماری از اهمیت بالایی برخوردار است.

پیشینه عکاسی معماری در ایران

میرعمادی با اشاره به عکاسی معماری در ایران، گفت: دوربین عکاسی در زمان محمدشاه وارد ایران می‌شود اما فضای عکاسی از زمان ناصرالدین‌شاه شروع می‌شود. در زمان ناصرالدین‌شاه با توجه به سخت بودن فضای کاری، گران بودن دوربین و فرآیند عکاسی؛ دوربین بیشتر در اختیار شاهزادگان، درباریان و گاه مستشارها قرار داشت و بعدها که عکاسی در کشور وسعت پیدا می‌کند، از فضای اختصاصی فراتر رفته و به سمت زمینه‌های جامعه‌شناسانه، طبیعت و معماری میل می‌کند اما این امر بدین مفهوم نیست که در این دوران عکاسی با رویکرد معماری وجود نداشته است.

وی تصریح کرد: ژول ریشار یا میرزا رضاخان، عکاسی است که در سال ۱۸۵۰ ناصرالدین‌شاه به وی دستور می‌دهد سفری به شیراز داشته باشد و از تخت جمشید و سنگ‌نوشته‌های آن عکاسی و از فضای معماری تخت جمشید مجموعه‌ای عکس تهیه کند، منتهی این فرد با ورود به شهر اصفهان، از عکاسی شیراز صرف‌نظر می‌کند. چند سال بعد فردی به نام لوئیجی پشه که ایتالیایی است، مجموعه‌ای کامل از عکس‌های تخت جمشید را تهیه می‌کند.

اصفهان؛ پیشرو در حوزه عکاسی معماری

مدرس کارگاه بینش عکاسانه به هنر معماری ادامه داد: نفر دوم در حوزه عکاسی معماری ایران، ملک حسین قاسم میرزا، شاهزاده قاجاری است که پس از عزل حکومت آذربایجان مجبور می‌شود به تهران مراجعت کند و با توجه به تمکن مالی‌ای که دارد به فضای عکاسی گرایش پیدا می‌کند و عکس‌های مختلفی می‌گیرد؛ ازجمله در تاریخ ۱۶ رجب سال ۱۲۶۶ مجموعه‌ای عکس از ارگ تهران، برج ایران و باغ عمارت گلستان ثبت می‌کند.

میرعمادی خاطرنشان کرد: اصفهان در حوزه عکاسی معماری خوش‌شانس است به‌واسطه اینکه ارنست هولتسر که یک تلگرافچی است، در سفرش به ایران از بناها و عمارت شهر اصفهان قبل از تخریب به دستور حاکم وقت اصفهان ظل السلطان، عکس‌برداری کرده است.

وی هشدار داد: هم‌اکنون در زمینه‌های مختلف عکاسی دچار سردرگمی و آشفتگی هستیم که این آفت منحصر به عکاسی معماری نیست. بسیاری از افراد در عرصه عکاسی فعالیت می‌کنند، هرکدام معتقدند بهترین هستند و هرکدام از سبک‌های عکاسی، شروع به کوبیدن سبکی دیگر می‌کنند و این کوبیدن سبک‌ها درست نیست. زیرا همان‌طور که جامعه از اقشار و طبقات مختلف اجتماعی شکل‌گرفته است، قطعاً فضای کاری هم به‌عنوان جامعه هنری باید این‌طور باشد و هر فرد بر اساس سلیقه خود باید اقدام به خلق اثر کند.

آسیب شناسی عکاسی معماری در ایران

این عکاس با اشاره به آسیب‌شناسی فضای عکاسی معماری کشور، گفت: اولین آسیبی که در این سبک از عکاسی مطرح است، نداشتن دانش فنی مناسب و بینش نسبت به این‌گونه از عکاسی است. اینکه عکاس شاخه معماری به‌واسطه دردسترس بودن و سهل‌الوصول بودن در یک بنا شروع به عکاسی کند به مفهوم عکاسی دم‌دستی نیست، زیرا فرد به یک بینش زیباشناسانه رسیده که اقدام به عکاسی از بنای موردنظر کرده است.

میرعمادی ادامه داد: البته عکاسی معماری فقط دوربین به دست گرفتن و فشردن دکمه دوربین برای ثبت عکس از بناها نیست، بلکه عکاس باید ملزومات این ژانر از عکاسی را به‌خوبی بشناسد. یک عکاس معماری قطعاً برایش اهمیت دارد که دانش فنی بسیار خوبی نسبت به فضای معماری داشته باشد. یک عکاس معماری به لحاظ عکاسی، نیازمند است بعد تکنیکال قدرتمندی داشته باشد؛ یعنی شناخت بسیار قوی به ابزار و فضای کاری خود داشته باشد.

بیشتر ضعف ها تکنیکال است

وی با بیان اینکه در عکاسی معماری هیچ اشتباهی پذیرفته نیست، گفت: عمده ضعف عکاسی معماری از لحاظ تکنیکال است و این امر بدین خاطر است که عکاس، بینش درستی به معماری ندارد. یکی از مهم‌ترین مواردی که برای عکاس معماری اهمیت ویژه‌ای دارد، پیدا کردن یک زاویه مناسب است و پیدا کردن زاویه مناسب نیازمند صبر بسیار زیاد و شناخت درست نسبت به بنای موردنظر است.

این عکاس با اشاره به وجود اختلاف بین عکاسان سنتی معماری با عکاسان مدرن گفت: این جدال بر سر نوع نگاه عکاس به معماری در عکس‌هاست و نمی‌توان گفت که کدام‌یک درست می‌گویند، زیرا عکاس برای ثبت عکس‌ها می‌تواند رویکردهای متفاوت و مختلفی نسبت به سایر عکاسان در آن حوزه داشته باشد.

میرعمادی خاطرنشان کرد: عکاسان معماری، مقداری ضعف در مطالعات بصری دارند و متأسفانه برخی از آن‌ها، کمترین اطلاعات را درباره معماری و فضای کاری معماری دارند. عکاس حوزه معماری باید مکاتب مختلف معماری را بشناسد.

عضو رسمی فدراسیون جهانی عکاسی یکی از آسیب‌های عکاسی معماری را واید زدگی دانست و گفت: بسیاری از عکاسان معماری فکر می‌کنند که با یک لنز واید به‌خصوص، عکاس معماری می‌شوند، درصورتی‌که سخت در اشتباهند؛ هرچند ابزار به عکاس کمک می‌کند و یکی از ملزومات عکاسی معماری تجهیزات است اما این ابزار ضامن خلق عکس شاهکار نیست و در مواردی دید عکاس معمار را هم مختل می‌کند.

منبع: ایسنا