مسابقه موزه جامع آستان قدس رضوی | دفتر مهندس نیما مکاری و همکاران

مسابقه موزه جامع آستان قدس رضوی | دفتر مهندس نیما مکاری و همکاران
معمار: دفتر مهندس نیما مکاری و همکاران (نیما مکاری)

موقعیت : ایران، مشهد
وضعیت : پیشنهاد رقابت
مساحت زمین: ۸۴۰۰۰ مترمربع
کاربری : موزه
کارفرما: مهندسین مشاور آستان قدس رضوی
تیم طراحی معماری : سعید قربانی فرد، ساناز گودرزی، امیرحسین بازیانفر، نیلوفر ابراهیمی، ماهان محمداف
مدیر طراحی: نیما مکاری
مسئول طراحی: مجتبی نبوی، حمیده آچاک
مشاور عالی: مسعود بیژنی اول
ماکت: مرتضی نیک فطرت

مشخصات مسابقه موزه جامع آستان قدس رضوی

فضایی با عملکرد فرهنگی-خدماتی به متراژ تقریبی ۸۴ هزار مترمربع درست در همجواری ورودی باب‌الرضا که بی‌گمان مهمترین و شاخص‌ترین ورودی مجموعه‌ی حرم رضوی است.

سایت پروژه

سایت پروژه در واقع تنها زمین خالی باقیمانده در همجواری حرم بود که قرار است توسط اداره‌ی اراضی پهنه‌ی حرم رضوی به موزه‌ی حرم رضوی اختصاص پیدا کند. آنچه در برخورد با شکل ناهمگون سایت، پس از مطالعه‌ی دقیق برنامه‌ی فیزیکی طرح به دست آمد، ما را بر آن داشت که در طراحی پروژه دو رکن اساسی را می‌بایست به صورت همزمان در نظر بگیریم. نخست همجواری پروژه با حرم رضوی از یکسو و همچنین برخورد توامانِ آن با بخش پرتردد شهر که بی‌گمان ما را مجبور می‌کرد پروژه را به صورت ساختاری منفعل از سایت ببینیم که در واقع پروژه تبدیل به مفصلی شود که همزمان میتواند با وجود ایجاد احراز هویتی جدید نقش تعیین‌کننده‌ای در ارتباط همزمان حرم و شهر ایفا کند. ایده فوق در واقع حاصل درک فضای ادغامی است. در تعریف فضای ادغامی میگویم: ویژگی چند عملکردی فضاهای ادغامی که طی آن یک بنا با عملکرد عمومی در فضای پیرامون خود ادغام می‌شود و مفصلی پرتحرک می‌سازد، میان مرز تک‌فضا و فضاهای پیرامونی اطراف. از این‌رو، پروژه بیشتر پلی است میان درون حرم و فضای بیرونی آن.

دسترسی های موزه جامع آستان قدس رضوی

در طراحی پروژه سعی نمودیم با ایجاد دو محور چلیپایی عمود بر هم، درِ ورودیِ باب‌الکاظم را که یکی دیگر از ورودی‌های مهم حرم بود را به بازار رضا که از تردد ویژه‌ای برخوردار است وصل کرده، ناظر در فضا بدون هیچ‌گونه فیلترینگ فضایی بتواند با گذر از فضای میانی موزه از بازار رضا به مجموعه‌ی حرم وارد شود. محور دیگر که درست بر محور فوق‌الذکر عمود شده است مجموعه‌ی شهری پیرامون سایت موزه را بدون هیچ‌گونه آلودگی بصری به درآگاه باب الرضا وصل می‌کند، از این‌رو پروژه تبدیل به مفصلی می‌شود که پیشتر در مورد اهمیت آن صحبت کرده بودیم.

دیاگرام موزه جامع آستان قدس رضوی

این محور خطی که درست در طبقه‌ی همکف پروژه ایجاد شده است می‌تواند فضاهایی را حول خویش گرد آورد. از این‌رو فضاهای دیگر فرهنگی نظیر سالن همایش، کتابخانه و فضاهای آموزشی نظیر کلاس‌های آموزشی و ورک‌شاپ‌ها و کارگاه‌ها و همچنین فضاهای خدماتی نظیر رستوران و کافه را حول خویش گرد می‌آورد، زیرا این قبیل فضاها در واقع مجاورت‌های ناهمگون با موضوع کارکرد اصلی موزه‌ی حرم رضوی، از این رو این محور خطی عمود بر هم شرایط ایجاد این برنامه‌ی فیزیکی را فراهم می‌ساخت.

از طرفی خود مجموعه‌ی حرم رضوی نیز می‌بایست دارای هویتی مشخص و درخور می‌شد، از این رو سعی نمودیم مفهوم معنوی را برای پروژه مطرح کنیم. بدین منظور سالن‌های گالری که عملکردهایی دنیوی داشته نظیر گالری سکه، فرش، تمبر، موزه‌ی آبزیان، اشیاء و هدایای موزه‌ی گنجینه‌ی آستان قدس رضوی را در فضاهای تحتانی موزه در سطح زیرین زمین بارگزاری کردیم، و گالری‌هایی با عنوان موزه‌ی قرآن و عترت پیامبر و همچنین گالری سیره‌ی نبوی که در واقع از سالن‌ها و گالری‌های مهم اثر بوده را در قسمت فوقانی مجموعه بارگزاری نمودیم، که این دو دسته فضا از طریق آتریوم مرکزی که توسط حوض کوثر تطهیر شده بود، به یکدیگر متصل ساختیم، تا ناظر یا باشنده در فضا در حرکت مداوم از طبقات تحتانی به سمت آسمان عروج کرده، هرچه به سطوح فوقانی نزدیکتر شود برمعنویت فضا در سایه‌سار حوض کوثر افزوده شده، درک بهتری از فضا با عملکردهای معنوی پروژه ایجاد می‌شود.