ساختمان امدادگران | محسن تاج‌الدین

ساختمان امدادگران
معمار: محسن تاج‌الدین

موقعیت: بزرگراه رسالت-شرق، حدفاصل بزرگراه صیاد شیرازی و بزرگراه امام علی
وضعیت: ساخته شده
مساحت زمین: ۸۵۰ مترمربع
زیربنا: ۸۵۰۰ مترمربع
تعداد طبقات: ۱۳ طبقه (۴ طبقه زیر زمین و ۹ طبقه روی زمین)
تیم طراحی: المیرا شیروانی – علی شیخ‌الاسلامی – دلارام دیده‌وری – فرناز حرمتی – احسان کریمی – مرجان میرخشتی – پریسا پیمان – صفا مشایخی – احمد هاشمی
کاربری: مذهبی – درمانی – خیریه
سازنده: محمد باقر محمودآبادی
سازه: شهاب الدین زارع
تاسیسات مکانیکی: احمد اکبرزاده
تاسیسات الکتریکی: مهرداد عارف
ناظر مقیم: امیر رنجبر
ساخت ماکت: علی جهانی
کارفرما: موسسه خیریه امدادگران عاشورا

درباره پروژه ساختمان امدادگران

ساختمان امدادگران در زمینی به مساحت ۸۵۰ مترمربع، مستقر دریکی از شریان های اصلی تهران، بزرگراه رسالت، واقع گردیده است. این زمین از شمال به بزرگراه رسالت، از شرق به بوستان اقاقیا، از غرب به کوچه شهید ترک و از جنوب با املاک شخصی مجاورت دارد. این ساختمان مجموعا با زیربنای ۸۵۰۰ مترمربع در ۱۳ طبقه ( ۴طبقه زیرِ زمین و ۹ طبقه روی زمین) بنا گردیده است.

کاربری های پروژه ساختمان امدادگران 

تنوع کاربری‌ها ساختمان امدادگران ، این ساختمان را به لحاظ معماری به یکی از پیچیده‌ترین ساختمان ها تبدیل می کند. به صورت کلی، کاربری‌های این مجموعه را می‌توان در ۶ بخش مجزا تقسیم بندی نمود:
۱- بخش مذهبی (هیئت امدادگران)
۲- بخش اداری (موسسه خیریه امدادگران)
۳- بخش درمانی (مرکز جراحی محدود)
۴- بخش تصویربرداری پزشکی
۵- بخش تجاری (داروخانه)
۶- بخش پشتیبانی و تاسیساتی

مسئله اصلی طراحی

با توجه به این تنوع کاربری؛ و محدودیت های سایت؛ تیم طراحی می‌بایست مسائل مختلفی از جمله ترافیک حرکتی مراجعین در ساختمان امدادگران ؛ روان بودن دسترسی به هر بخش؛ عدم تداخل کاربری‌ها با هم؛ حفظ استقلال بخش‌های مختلف؛ تخلیه ساختمان در هنگام بروز حادثه, حداکثر استفاده از فضا و … را مد نظر قرار دهد و بهترین گزینه را طراحی و ارائه نماید.

جانمایی پروژه ساختمان امدادگران 

بدین ترتیب، پس از بررسی و طراحی گزینه های فراوان، در نهایت بخش های مختلف بدین شرح جانمایی گردید:
۱- هیئت امدادگران: طبقات همکف، اول و دوم
۲- موسسه خیریه امدادگران: طبقه سوم
۳- مرکز جراحی محدود: طبقات چهارم تا هفتم
۴- بخش تصویربرداری پزشکی: زیرزمین چهارم
۵- بخش تجاری: بخش شمالی طبقه همکف و زیرزمین اول
۶- بخش پشتیبانی و تاسیساتی: طبقه هشتم

دسترسی‌های مجموعه پروژه

دسترسی‌های اصلی ساختمان، در غرب از کوچه شهید ترک و در شرق از بوستان اقاقیا و دسترسی بخش تجاری از بزرگراه رسالت پیش‌بینی شده است. همچنین یک دسترسی فرعی برای مواقع اضطراری در جنوب شرقی حسینیه، در طبقه همکف پیش‌بینی گردیده است.
دسترسی طبقات (دسترسی عمودی) نیز از طریق ۲ دستگاه پله و ۴ آسانسور بزرگ با قابلیت حمل برانکار در شرق و غرب ساختمان، به عنوان دو مجرای مهم حرکتی جانمایی و اجرا گردیده است.

روند طراحی پروژه

ابتدا حجم کلی ساختمان، به تناسب قرارگیری کاربری‌های آن، به صورت سه حجم مجزا در نظر گرفته شد. در فرآیند طراحی، پایین‌ترین بخش ساختمان که بخش مذهبی آن است، به مثابه حجمی صلب است که با استفاده از قوس های اسلامی، بریده شده و ورودی‌های ساختمان را معرفی می نماید.
در این قسمت، تکنیک بریدن از حجم (تراشیدن حجم) مورد استفاده قرار گرفته است. با بریدن حجم در ضلع شرقی بخش تجاری، علاوه بر مشخص کردن جهت قبله در خارج از ساختمان، ورودی معلولین از طریق رمپ مشخص و معرفی شده است.

در ادامه همین برش، در داخل ساختمان، یک قوس اسلامی، لابی ورودی حسینیه را در طبقه همکف شکل داده است. همچنین با استفاده از یک نیم قوس اسلامی و تراشیدن حجم، ورودی های اصلی شرقی و غربی تعریف و به یکدیگر متصل شده اند که علاوه بر ایجاد کشش و شاخص نمودن ورودی مجموعه، کریدور مرکزی ساختمان را نیز شکل داده اند. سومین بخش بریده شده از بخش مذهبی، در بدنه شرقی حسینیه، باعث جهت دهی به حسینیه به سمت قبله گردیده است. نکته قابل ذکر اینست که تمام این تراشهای حجمی، توسط آجر پوشیده شده و تضاد زیبایی با سنگ سفید کنار خود ایجاد کرده که جلوه ویژه‌ای به آن بخش‌ها داده است.

چالش های پروژه

یکی از نکات حائز اهمیت و یکی از چالش‌های طراحی در این ساختمان، اختلاف زاویه قبله با زاویه قرارگیری ساختمان است. با توجه به اینکه در معماری اسلامی، عموما انسان در جهت قبله وارد فضای مذهبی می‌شود، در این ساختمان هم – علیرغم تفاوت زاویه با قبله – فضا به گونه ای طراحی شده است که انسان بدون اینکه متوجه تغییر زاویه شود در جهت قبله وارد حسینیه شده و فضای داخل حسینیه را هم جهت با قبله درک کند. این امر یکی از ویژگی های هنرمندانه این ساختمان به شمار می‌رود.

بخش دوم، حجم مکعبی بالای ساختمان است که با توجه به ارتفاع زیاد آن، شاخص این مجموعه در مقیاس شهری به حساب می آید. این قسمت، که عمدتا بخش درمانی را شامل می‌شود به دلیل نحوه استفاده متفاوت از نقوش اسلامی ، ساختمان را هم از منظر شهری و هم از منظر معماری، در بدنه بزرگراه رسالت شاخص کرده است.

هندسه اسلامی دارای تنوع بسیاری است و تیم طراح تلاش کرد، هندسه‌ای را برگزیند که پیچیدگی ظاهری نداشته باشد و با این هدف تمرکز خود را بر روی ساده سازی روند اجرای این هندسه گذاشت. طراحی انجام شده برای این قسمت از ساختمان، این ویژگی را دارد که می تواند به صورت صنعتی، از پیش ساخته و در محل نصب شود. این مسئله باعث کاهش چشمگیر هزینه‌های اجرایی میگردد و در مقایسه با ساختمان‌های مشابه خود بسیار ارزانتر ساخته شده است. نمای هندسه ایرانی-اسلامی صرفا از دو ماژول مثلث قائم‌الزاویه تشکیل شده است؛ که از کنار هم قرارگرفتن این ماژولها، در نهایت یک هندسه ایرانی-اسلامی برای بیننده تداعی می‌گردد.

ویژگی شاخص پروژه

و امّا، نقطه عطف ساختمان، طبقه سوم آن است که بخش مددکاری خیریه امدادگران در آن قرار گرفته است. بدلیل نوع خاص کاربران و مراجعه کنندگان این بخش از ساختمان، تلاش شد در این طبقه فضایی زیبا و آرامش بخش طراحی شود تا مددجویان و نیازمندان مراجعه کننده به آن تجربه فضایی خوشایندی داشته و برای لحظاتی به واسطه این تجربه فضایی از مشکلات زندگی روزمره فاصله گیرند.

در این طبقه یک ایوان به سبک رواق ایرانی با یک ردیف طاق و قوس در شمال ساختمان احداث شده است. این رواق از طریق دو دهانه به سمت یک فضای باز که بام سبز طبقه سوم ساختمان نیز به حساب می آید باز می شود. در این بام سبز طراحی یک حوض پوشیده از کاشی هفت رنگ سنتی با رنگ های شاد و آرامش بخش و فواره های درون آن، فضای متفاوتی را برای مراجعین ایجاد کرده است. همچنین، تمامی پنجره های این طبقه با استفاده از قوس های ایرانی، زیبایی این فضا را دوچندان کرده است.