لطفا بساز و بفروش‌ها را در رشت به قرنطینه ببرید
بافت تاریخی رشت را دریابیم
لطفا بساز و بفروش‌ها را به قرنطینه ببرید
همه چیز از انتشار تصویری از یک خانه‌ی قدیمی در کوچه مسجد لاکانی در سبزه میدان رشت در فضای مجازی شروع شد. خانه‌ای که امروز گفته می‌شود تنها خانه‌ی قدیمی باقی مانده از کوچه‌ی «حاج نایب رضا» در گذشته بوده و امروز چشم بساز و بفروش‌ها بیشتر از قبل به آن دوخته شده است.
به گزارش آرکاو به نقل از ایسنا، خانه‌ای تاریخی در همسایگی بزرگان رشت از گذشته تا امروز که احتمالا تا همین چند وقت قبل سقف سفالچین و کاشی‌های سر دربنایش در کنار گچ‌بری‌های باقی مانده پای هر عابری را برای چند لحظه هم که شده سست می‌کرد، اما کمتر کسی با تاریخِ این خانه آشناست.
محله‌ی قدیمی «آفخرا»
علی شهیدی – عضو هیات علمی دانشگاه تهران و استادیار گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی و ایران‌شناسی و دبیر و عضو کمیته ایران‌شناسی دانشگاه تهران – که با فرهنگ و زندگی در این محله از رشت به خوبی آشناست، درباره‌ی محله‌ی قدیمی «آفخرا» توضیح می‌دهد.
او نخست درباره‌ی این منطقه محله‌ی قدیمی رشت می‌گوید: «این محله منطقه‌ای به شکل یک پنج ضلعی است و محصور به خیابان علم الهدی در شمال، بلوار لاکانی در غرب، بلوار حافظ در جنوب و جنوب شرق و خیابان امام در شرق. ضلع شمالی یعنی خیابان علم الهدی دو میدان تاریخی شهرداری و سبزه میدان را به هم متصل می‌کند که در یکی از نخستین تخریب‌ها، چند سال قبل عمارت تاریخی «کافه ژاله» روبه‌روی عمارت شهرداری در ضلع جنوب غربی میدان شهرداری تخریب شد.»
وی اما داستان زندگیِ محله‌ی «آفخرا» در رشت را این‌طور توصیف می‌کند: «در آن محدوده‌ی پنج ضلعی که بافت نامنظم کوچه پس کوچه‌های آن به دوره‌ی قاجار در رشت برمی‌گردد، خود یا خانواده‌ی بسیاری از مفاخر ملی و چهره‌های ماندگار کشور در زمینه‌های مختلف علمی و ادبی زاده یا پرورده‌ی این محله هستند. افرادی مانند «ابراهیم پورداود» – بنیانگذار رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران در دانشگاه تهران و موسس نخستین انجمن ایران‌شناسی – که آرامگاه خانوادگی‌اش در این محله است.
به کوچه‌ی «مسجد لاکانی» مشهور است
«فضل الله رضا» – رییس دانشگاه تهران و دانشگاه شریف و از چهره‌های ماندگار مهندسی برق و انفورماتیک جهان – ، «عنایت الله رضا» – از چهره‌های ماندگار ایران‌شناسی و عضو شورای عالی مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی و مدیر بخش جغرافیای تاریخی دبا-، «محمدعلی مجتهدی گیلانی» – بنیانگذار دانشگاه صنعتی شریف و مدیر نامدار دبیرستان البرز و دانشگاه صنعتی امیدکبیر یا پلی تکنیک تهران- ، «ابراهیم فخرایی» – منشی میرزاکوچک در جنبش جنگل و نویسنده نخستین اثر پژوهشی درباره تاریخ جنگل یعنی کتاب سردار جنگل و از وکلای قدیم گیلان – و «هوشنگ ابتهاج» – شاعر ماندگار معاصر- از فرزندان این محله‌اند که اغلب نیز نسبت خانوادگی با یکدیگر دارند.»
او با اشاره به عبور کوچه‌ی «آفخرا» از وسط این محله و تقسیم آن به دو بخش شمالی و جنوبی، بیان می‌کند: «بخش غربی آن به کوچه‌ی «مسجد لاکانی» مشهور است که نام قدیم و تاریخی آن «حاج نایب رضا» بوده که بنای آرامگاه «ابراهیم پورداود» را نیز در خود جای داده است. از دیگر بناهای مهم این محله می‌توان به حمام تاریخی «حاج آقابزرگ» و خانه تاریخی رو به روی حمام اشاره کرد. مساجدی چون مسجد «آفخرا» نیز در این محدوده قرار دارد.»
وی با تاکید بر این‌که متاسفانه بیش از ۹۰ درصد از انبوهِ خانه‌های تاریخی که محل تولد و زندگی چهره‌های ماندگار ایران بوده است، در این چند سال تخریب شده‌اند، بیان می‌کند: «معتقدم بافت تاریخی رشت در زمینه فرهنگ و دانش خاک حاصلخیزی داشته است. این بافت و بناهای آن پرورنده‌ی بزرگان دانش و ادب معاصر ایران بوده است و اکنون نباید آن‌ها را تخریب کرد. سرنوشت این بافت نباید در دست بساز و بفروش‌ها باشد.»
خانه‌های تاریخی این محله جزو بافت ارزشمند رشت محسوب می‌شوند
شهیدی با بیان این‌که اغلب خانه‌های تاریخی این محله جزو بافت ارزشمند محسوب می‌شوند، به از بین رفتن بخشی از صنایع قدیم رشت در این تخریب‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «سقف‌ِ خانه‌های این محدوده “سفالچین” است. پخت سفال سقف و سفالچینی یکی از صنایع قدیم گیلان بوده اما در شکل سنتی خود منقرض شده است و با تخریب این بافت تاریخی، رشت کاملا از داشتن این بخش از میراث معماری خود محروم می‌شود.
“شیروانی کوبی” نیز از دیگر مشاغل از میان رفته در این بافت تاریخی است. سر در خانه‌های این بافت اغلب دارای کتیبه‌های کاشیکاری و گچ‌کاری بوده‌اند که هنوز نمونه‌هایی از آن‌ها باقی مانده است.»
جلوگیری از شیوع ویروس کرونا
این استادیار دانشگاه تهران، با اشاره به شرایط کنونی کشور و لزوم در خانه ماندن مردم برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، تاکید می‌کند: «بساز و بفروش‌ها با خرید یک خانه تاریخی و برداشتن بخشی از سقف آن را به حال خود رها می‌کنند و بنا پس از مدتی به دلیل بارندگی‌های سنگینِ رشت، خود تبدیل به یک ویرانه و تلی از خاک می‌شود. در شرایط کنونی نیز که همه مردم در قرنطینه‌ی کرونایی هستیم، بساز و بفروش‌ها در قرنطینه نیستند و مشغول کارند.»
وی با بیان این‌که «هر شهری از جهان که دارای چنین محله‌ای باشد، با حفظ بافت تاریخی و تبدیل آن به یک منطقه فرهنگی توریستی کسب درآمد می‌کند» ادامه می‌دهد: «این در حالی است که متاسفانه در جامعه ما کسب درآمد را فقط در تخریب عمارت‌های زیبای تاریخی و ساخت بناهای بُنجُل به جای آن می‌بینند.»
شهیدی اما با اشاره به یکی از آخرین بازمانده‌های تاریخی محله‌ی آفخرا در رشت، بیان می‌کند: «در همین روزها شاهد تخریب سقف تنها خانه قدیمی به جا مانده از دوره قاجار با ارزش‌های خاص معمارانه در کوچه مسجد لاکانی هستیم که چند خانه از آرامگاه پورداود فاصله دارد. بنای تاریخی که نیازمند نجات بخشی و رسیدگی فوری است.»
