فصلنامه مسکن و محیط روستا شماره ۱۶۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

طرح ویژه بهسازی مسکن روستایی بر‌اساس اهداف کلان برنامه چهارم توسعه کشور تدوین و هدف گذاری شده است. این طرح، متأخرترین و‌‌ از مهمترین طرح‌های عمرانی کشور می‌باشد. طرحی که با هدف تأمین مسکن مناسب، مقاوم روستایی، حفظ هویت معماری بومی، ارتقای بهداشت محیط، بهینه‌سازی مصرف انرژی و … شکل گرفت. در قالب این طرح مقرر گردیده است که‌ نیمی از واحدهای مسکونی روستایی کشور (دو میلیون واحد)، توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی نوسازی گردد.

 

طرح‌هادی محلی‌ترین طرح توسعه در ایران است و تاب‌آوری از مباحث مهم در مدیریت مخاطرات در سطح روستا می‌باشد .با توجه به اینکه در اجرای طرح‌هادی اغلب اثر گذاری کالبدی مد نظر است پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل میزان اثرگذاری اجرای طرح‌های هادی روستایی در تغییر سطح تاب‌آوری کالبدی روستاهای شهرستان مریوان انجام گرفته است. پژوهش به‌لحاظ هدف، کاربردی و از حیث روش، توصیفی- تحلیلی است. گردآوری اطلاعات با استفاده از دو روش اسنادی در بخش نظری و مصاحبه و پرسشنامه در بخش میدانی بوده است.

 

 دریافت کامل مقاله

تغییر مکان روستا که به جابه‌جایی معروف است غالباً با هدف استقرار ساکنین پهنه­های پرخطر در نقاطی امن و با رویکرد بهبود وضعیت مردم صورت می­پذیرد. مداخله در ساختار موجود از جمله جابه‌جایی سکونتگاه، با پیامدهایی برای ذینفعان آن همراه است که می­تواند زندگی مردم را تحت تأثیر قرار دهد. شناخت و تحلیل این پیامدها برای جابه‌جایی‌های بعدی و مدیریت این تغییر مکان ضروری است. بررسی این پیامدها به‌ویژه در طرح‌هایی که با موفقیت کمتری روبرو بوده‌اند برای درس گرفتن از آن اهمیت بیشتری دارد. این پژوهش با هدف تحلیل پیامدهای ناشی از جابه‌جایی‌هایی که موفقیت کمتری داشته به اجرا درآمد.

 

 

---

روستاها اولین شکل از حیات جمعی انسان در یک عرصه طبیعی و پایه‌ تولید نیازهای زیستی می‌باشند که مبتنی بر فعالیت گروهی و تولیدات جمعی هستند. چنین جامعه‌ای جهت ایجاد زمینه‌ رویارویی و مشارکت افراد، تبادل اطلاعات و نظرات و تقویت تعاملات اجتماعی، نیازمند فضاهای جمعی است. این فضا­ها با نقشی که در ارتقای کیفیت زندگی روستاییان دارند، به‌عنوان محرکی در تداوم حیات روستایی محسوب می‌گردند. هدف این پژوهش، ارزیابی عوامل مؤثر بر کیفیت فضای باز جمعی در سکونتگاه‌های روستایی می‌باشد که در قالب نمونه‌ موردی در روستای عباس‌آباد شاهرود انجام گرفته است.

 

برقراری سطح مناسبی از تعاملات جمعی در محیط­های زندگی، به‌عنوان یکی از مؤلفه­های مؤثر بر کیفیت زندگی، متأثر از ویژگی­های محیط انسان­ساخت می‌باشد. تعامل اجتماعی با یکدیگر و مشاهده فعالیت­های متنوع مردم، با بوجود­ آوردن زمینه­های اجتماعی شدن و اجتماع­پذیری به رشد فردی و اجتماعی انسان کمک می­کند‌ اما امروزه به‌دلیل ورود مظاهر نوگرایی به بسیاری از سکونتگاه­های انسانی و عدم وجود الگویی مدوّن برای نوسازی و بهسازی، شاهد تغییرات کالبدی در فضاهای باز و از بین رفتن بافت­های محلی و به‌تبع آن کاهش تعاملات اجتماعی هستیم.

 

بسیاری از نظریه پردازان حوزه محیط و رفتار، شیوه زندگی و نظام رفتاری حاصل از آن‌را به‌عنوان عینی ترین بیان های فرهنگ سکونت می‌دانند. انسان و نیازهای او طبق نظر محققان، عامل اصلی در طراحی فضا و روابط میان آن است که چنانچه به درستی صورت گیرد، می‌تواند در خلق محیط‌های مطلوب‌تر راهگشا باشد. طیف متنوع نیازهای انسان از نیاز به خلوت و قلمرویابی تا تماس اجتماعی و  تعامل با دیگران در روابط درونی افراد خانواده، طراحی خانه را به ویژه به لحاظ سازمان فضایی و نحوه استقرار فضاهای عمومی، نیمه عمومی و خصوصی درون خانه و در کنار یکدیگر بسیار حساس و قابل تأمل می‌سازد.

 

دلبستگی به خانه، پیوند عاطفی مثبت میان انسان و خانه است که می‌تواند منجر به ایجاد احساس امنیت، آرامش و راحتی ‌ خاطر برای ساکنان‌ و افزایش کیفیت زندگی آنان شود. همچنین ساکنان را به مراقبت و محافظت از مکان وا داشته و در حفظ و نگهداری محیط‌های مسکونی مؤثر خواهد بود. برای ایجاد چنین پیوندی حضور برخی مقدمات کالبدی و اجتماعی در خانه ضروری است. این مقاله با هدف دستیابی به عوامل مؤثر بر شکل‌گیری این پیوند، در پی شناخت ویژگی‌هایی از خانه است که نقش مؤثری در دلبستگی انسان به آن ایفا می‌نمایند.

 

 

بناها، محوطه­ها و آثار معماری خشتی تاریخی و باستانی متعدد و زیادی در ایران وجود دارد که پراکندگی آن‌ها بیشتر در مناطق گرم و کویری ایران به چشم می­خورد اما در مناطق کوهستانی و بارانی نیز آثار گلی و خشتی فاخری وجود دارد که  نیاز به حفاظت و مرمت دارند تا بتوان آن آثار را به همراه پیام­های خفته در آن‌ها به نسل­های آینده منتقل کرد. در مناطق کوهستانی و مناطق بارانی، رطوبت بالا و جمع شدن آب در پای دیوارها و در مناطق کویری و گرم نظیر سیستان بالا بودن سطح آب­های سطحی عامل اصلی آسیب رسیدن به ساختارهای خشتی و دلیل اصلی تخریب بسیاری از آثار معماری خشتی هستند که لازم است برای جلوگیری از تخریب و فرسایش راهکاری مناسب و کاربردی پیدا کرد. بهینه‌سازی مصالح در حفاظت، مرمت و بازسازی بناهای خشتی در سرتاسر جهان یکی از روش‌های مناسب مرمتی برای این‌گونه بناها به‌شمار می­رود.

 

استفاده از روش‌های مشارکتی در طراحی مدارس در قرن حاضر مورد توجه قرارگرفته اما با وجود مطالعات مختلف در زمینه طراحی با استفاده از مشارکت کاربر، در مدارس و محیط‌های یادگیری کمتر از تجربه و دخالت مستقیم کاربران در طراحی  استفاده گردیده و در اکثر نمونه‌ها به استفاده از سطوح اولیه و پایین مشارکت بسنده شده است. مشارکت طبقات پایین اجتماعی در حوزه معماری یکی از ویژگی‌های عمومی رویکردهای مشارکتی بوده است.