فصلنامه مسکن و محیط روستا شماره ۱۵۳

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

به‌دلیل محروم بودن بسیاری از روستاها از امکانات و تجهیزات مدرن شهری و محدود بودن منابع مالی روستائیان، مسکن روستایی یکی از مهم‌ترین مساکن نیازمند کنترل مصرف انرژی است. متأسفانه در سال‌های اخیر با تدوین قوانین حمایتی از ساخت مسکن روستایی به روش جدید و با مصالح جدید، مسکن بومی مورد بی‌مهری واقع شده و ساخت‌و‌سازهای جدید تبدیل به عاملی بازدارنده در تمایل به ساخت مسکن به شیوه بومی در روستاها شده است. این امر از یک سو موجب مخدوش شدن سیما و هویت بومی روستاها شده و از سوی دیگر به‌دلیل عدم هماهنگی ساخت و سازهای جدید با شرایط محیطی و اقلیمی، افزایش هزینه ساخت‌و‌ساز و افزایش مصرف انرژی در بخش مسکن روستایی را در پی داشته است.

 

قرار گرفتن ایران روی خط زلزله، مسئله‌ای است که باید به‌طور جدی در همه زمینه‌ها از جمله ساخت و ساز‌های کشور مورد توجه قرار گیرد. آمار تلفات جانی و مالی زلزله‌های گذشته ایران نشان می‌دهد که ساختمان‌های موجود به دلایل فرسودگی یا عدم آگاهی و سوء مدیریت مهندسان، در برابر زلزله بسیار آسیب‌پذیر می‌باشند. از جمله زلزله ۴/۷ ریشتری سال ۱۳۶۹ در استان گیلان، که ۳۵۰۰۰ نفر کشته و ۶۰۰۰۰ نفر زخمی داشت و ۲۰۰۰۰۰ واحد مسکونی در این زلزله تخریب شد.

 

 دریافت کامل مقاله

بادگیر در مساکن بومی یزد یکی از راهکارهای دستیابی به آسایش برودتی در مقابل گرمای طاقت فرسای فلات مرکزی ایران است. بادگیر به‌دلیل عملکرد سرمایشی و نقش آن در تهویه طبیعی در بخش‌های تابستان نشین خانه‌ها ساخته می‌شد. به جرأت می‌توان گفت هیچ دو بادگیری در یزد وجود ندارد که در پلان و نما و مقطع و جزئیات دقیقاً یکسان باشند. ارتباط بادگیر با تالار و حیاط مرکزی نقش مؤثری در عملکرد آن داشته است. در این تحقیق ۲۴ خانه در یزد با تأکید بر جانمایی و طراحی بادگیرهایشان مورد بررسی قرار گرفته است و این خانه‌ها نیز از میان خانه‌های حیاط مرکزی یزد که ارزش تاریخی دارند انتخاب شده‌اند.

 

 

---

الگوی فضایی چلیپا یکی از الگوهای فضایی غالب در معماری ایرانی و به خصوص در معماری مناطق کویری در یزد می‌باشد که در طول زمان تغییر و تحولات بسیاری را در درون خود داشته‌است. این الگوهای فضایی که حاصل تجربه‌های عقل تاریخی بوده در گذر زمان آزمون و خطاهای بسیاری را در درون خود پذیرفته است و به‌عنوان یکی از الگوهای پایدار در معماری ایرانی به حساب می آید. این الگوی فضایی واجد قابلیت های بسیاری هم از منظر کارکردی و عملکردی و هم از منظر اقلیمی و زیست محیطی در درون خود بوده است.

 

در رأس اهداف و استراتژی­های توسعه روستایی، برآورده ساختن نیازهای اساسی انسان قرار دارد. مسکن از جمله این نیازها است که تغییر و تحول در آن از یک سو مبین اوضاع اجتماعی – فرهنگی، اعتقادات مذهبی، شرایط و میزان درآمد یا به بیان کلی­تر، سطح توسعه جامعه است و از سوی دیگر نیز عاملی موثر در پایداری یا ناپایداری سکونتگاه‌های روستایی و سرانجام تفوق در فرایند توسعه روستایی به‌شمار می­آید. از این رو با توجه به ارتباط عمیق میان مسکن و فرایند توسعه در سکونتگاه‌های روستایی، مطالعه تحولات ساختاری و کارکردی این مساکن از اهمیتی بنیادی برخوردار است.

 

مسکن عمده‌ترین بخش بافت روستاست که نقش اساسی در شکل‌گیری ساختارهای فضایی کالبدی و هویت معماری روستا‌ها دارد. با این حال‌، معماری واحدهای مسکونی جدید که عمدتاً توسط وام‌های طرح ویژه بهسازی مسکن روستایی ساخته شده‌اند با الگوهای بومی‌، تفاوت بسیار دارد و بیش از آنکه روستایی باشد‌، مشابه الگوهای جدید شهری است. فاصله گرفتن از الگوهای بومی و روی آوردن به الگوهای جدید‌، روابط فضایی‌، شکل و سازمان فضایی واحدهای مسکونی را دگرگون کرده و باعث ناهماهنگی آن با نیازهای زیستی-معیشتی روستائیان شده و شکل و معماری روستاها را تغییر داده است‌.

 

زمین لغزش­ها به‌عنوان برجسته­ترین مخاطرات طبیعی محصولی از ژئومورفیک محل، شرایط زمین­شناسی و هیدرولوژیکی، تغییر و تبدیل موارد ذکر شده توسط­ فرایندهای ژئودینامیکی، حیات گیاهی، کاربری اراضی و فعالیت‌های انسانی، نوسانات و شدت بارش و زلزله می‌باشد. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی حساسیت اراضی حوضه­ آبریز ایلگینه چای در وقوع زمین‌لغزش با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و عملگرهای فازی می‌باشد.

 

 

توسعه در هر سرزمینی، در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که به تمامی جوامع توجه خاص بشود. جامعه روستایی و به‌ویژه روستاهای پراکنده از این گونه‌اند. روستاهای پراکنده و کوچک، از لحاظ شاخص‌های توسعه انسانی معمولاً در وضعیت پایینی قرار دارند و همین امر بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی و ارائه یک رویکرد اساسی برای ارائه خدمات و ساماندهی‌ آن‌ها را ضرورت می‌بخشد. در این تحقیق دهستان شوسف از شهرستان نهبندان مورد مطالعه قرار گرفته است‌ که در کمربند مرزی شرق کشور قرار گرفته‌ و دارای سکونتگاه‌های کوچک با وضعیت نامطلوب فرهنگی و اقتصادی است.

 

 

پژوهش­ حاضر با هدف­ شناسایی مهم‌ترین موانع مشارکت مردم در طرح­ هادی­ روستایی در شهرستان همدان به­ ­شیوه تحقیقات پیمایشی انجام شده است. جامعه­ آماری تحقیق را روستائیان ساکن در روستاهای بخش مرکزی شهرستان همدان که در آن‌ها طرح هادی به مرحله اجرا در آمده است،­ تشکیل دادند. از بین آن‌ها تعداد ۱۲۰­ نفر­ با استفاده از فرمول کوکران به‌عنوان حجم ­نمونه و به­ شیوه انتساب متناسب، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. پرسشنامه مهم‌ترین ابزار جمع‌آوری اطلاعات در تحقیق حاضر بود که روایی آن توسط متخصصان فن مورد تأیید قرار گرفت.