فصلنامه مسکن و محیط روستا شماره ۱۵۰

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

تخریب ساختمان‌‌های بومی روستایی در بازسازی‌‌‌ها و نوسازی‌‌‌های اخیر، در کنار اهمیت شناخت ارزش‌‌های پایدار این بناها و به‌کارگیری آن در ساخت و سازهای جدید، نیاز به مستندسازی بناهای بومی را افزایش داده است. مستندسازی این بناها نیازمند شناخت الگوهای بومی و اصیلی است که می‌توان آن‌را یک «گونه مسکن» تعبیر نمود.

 

در دهه‌‌های اخیر کمبود مسکن و کیفیت نامطلوب آن، همواره به‌عنوان یکی از معضلات اجتماعی – اقتصادی در کشور ما مطرح بوده است. انعطاف‌پذیری با امکان ایجاد سازگاری و یا تغییر در کالبد و فضا جهت استفاده‌های گوناگون از آن، یکی از اساسی‌ترین مفاهیمی است که به بهبود کیفی فضای سکونت منجر می‌گردد. علی‌رغم این که در معماری سنتی ایران انعطاف‌پذیری از مفاهیم کلیدی و بنیادین در بین عناصر اجتماعی و فضایی شکل‌دهنده به ساختار معماری بوده، با این وجود در همه دنیا به‌صورت عام و در ایران به گونه‌ای خاص‌تر، از توجه به اصول تأمین­کننده انعطاف‌پذیری در مسکن غفلت شده و توجه به طراحی مسکن انعطاف‌پذیر فقط در حوزه مطالعات و پژوهش‌های دانشگاهی معماری باقی مانده و تمایلی از طرف هیچ کدام از حوزه‌های برنامه‌ریزی و طراحی مسکن در کشور جهت استفاده از قابلیت‌های انعطاف‌پذیری در طراحی مسکن دیده نمی‌شود.

 

 دریافت کامل مقاله

فقدان اطلاعات، مدارک و مستندات معتبر از تجربیات بازسازی‌های گذشته یکی از مهمترین نقاط ضعف درمطالعات بازسازی در ایران قلمداد می‌شود. بدیهی است مستندسازی بازسازی‌های گذشته و بازخوانی آن‌ها می‌تواند مفید باشد، لیکن بسیاری از اطلاعات و تجربیات مربوط که بتوان از آن‌ها برای برنامه ریزی‌های بعدی مدد گرفت وجود ندارد.

 

 

---

بحران محیط زیست در نیم قرن گذشته و سالیان اخیر‌، زندگی بشر بر روی کره زمین را با چالش‌های جدیدی روبرو ساخته است. پیامدهای ناشی از روش‌های زندگی ماشینی و صنعتی و استفاده روزافزون از سوخت‌های فسیلی به‌منظور دستیابی به آسایش بیشتر در زندگی روزمره‌، روز به روز توجه به مسائل زیست محیطی و مصرف بهینه سوخت را در کانون توجه اندیشمندان قرار داده است.

 

با هدف به جریان افتادن حیات در دل کویر که بخش اعظمی از خاک ایران را در برگرفته است، نیاز مبرم به آب از گذشته تا به حال احساس می‌شده است. آبی که همچون خون در طول سال‌ها به جان جوامع شهری-روستایی تزریق شده و در گذر زمان به شکوفایی همه جانبه این جوامع کمک شایانی کرده است. پیدایش پدیده‌ای همچون قنات به‌عنوان یک سازمان طبیعی در این راه بسیار حائز اهمیت می‌باشد.

 

وجود توان­های محلی و بهره­گیری بهینه از آن، نقشی بنیادی در توسعه مناطق و تعدیل نابرابری­های درونی آن دارد. در توسعه اقتصاد استان خراسان جنوبی و هم چنین روند بهبود و پیشرفت مناطق آن، علی­رغم برخورداری از ذخایر عظیم معدنی و کانساری (به‌عنوان یکی از قطب­های تولید مواد معدنی در کشور) این بخش اساسی از سهم ناچیزی برخوردار است. در مقاله حاضر تلاش شده تا در چارچوب برنامه­ریزی استراتژیک ضمن شناخت عوامل درونی و بیرونی اثرگذار بر توسعه بخش صنعت و معدن، راهبردهای مناسب با تعیین اولویت جهت ارتقای نقش این بخش اقتصادی در توسعه منطقه­ای خراسان جنوبی معرفی گردد.

 

روابط و تعاملات گسترده و متنوع روستایی – شهری به شکل جریان جمعیت، کالا، ‌سرمایه، اطلاعات، نوآوری و عقاید اثرات مهمی بر سکونتگاه‌های انسانی می گذارد. بسیاری از تحولاتی که در شهرها و روستاها پدید می آید، نتیجه میزان و چگونگی این تعاملاتی است که بین این فضاها وجود دارد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی عوامل و مکانیزم‌های تأثیر‌گذار بر پیوندهای روستایی – شهری میان کلانشهر کرج و روستاهای پیرامونی و تأثیر این پیوندها بر فضای روستایی در چارچوب رویکرد شبکه منطقه‌ای است.

 

سکونتگاه‌های روستایی در ایران با توجه به تنوع عوامل محیطی-اکولوژیکی از یک سو و تأثیر نیروهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی از سوی دیگر، برپا شده‌اند و طی سال‌های متمادی پراکنش فضایی خاصی پیدا کرده‌اند. در این ارتباط عوامل طبیعی از عناصر تأثیرگذار در الگوی استقرار و پراکنش سکونتگاه‌های روستایی بوده و در عین حال نقش مهمی نیز در ساماندهی فضایی نظام سکونتگاهی دارد.