فصلنامه مسکن و محیط روستا شماره ۱۴۸

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

بافت کالبدی روستایی در گیلان مانند سایر نقاط، متأثر از عوامل مختلف طبیعی و اقلیمی، اقتصادی و عوامل اجتماعی-فرهنگی است. اینکه این عوامل خود بر یکدیگر تأثیر دارند، امری مبرهن است. اما تأثیرپذیری خصوصیات کالبدی مجموعه‌های زیستی روستایی از عوامل اجتماعی-فرهنگی، موضوع این مقاله می‌باشد. این مقاله در پی پاسخ به عوامل اجتماعی-فرهنگی مؤثر بر بافت روستاهای گیلان و خصوصیات این تأثیر بر ساختار کالبدی آن است.

 

 

در بیشتر برنامه­های بازسازی پس از سانحه، سیاست جابه­جایی کل یا بخشی از سکونتگاه به‌عنوان راه حلی مناسب از لحاظ فنی برای کاهش خطر و ایمنی از پدیده­هایی چون زلزله، ­سیل، رانش زمین و غیره مورد ملاحظه قرار می­گیرد. بررسی تجارب مختلف حاکی از آن است که به علت فقدان قوانین و دستورالعمل­های مربوط به چگونگی مداخله در سکونتگاه­های روستایی و از سویی نبود تعریفی فراگیر از مفاهیم درجاسازی و جابه­جایی در سیاست­های مداخله­ای، ابهام در کاربرد این رویکردها و همچنین عدم مشارکت روستائیان در فرایند بازسازی روستای جدید، پیامدهای جابه­جایی به گونه­ای بوده که عموماً بازماندگانی که جابه­جا شده­اند از جابه­جایی رضایت نداشته‌اند و جابه­جایی، اغلب به از دست دادن خوداتکایی روستائیان و حس تعلق به مکان و در مواردی به خالی از سکنه ماندن واحد­های احداثی در روستای جدید منجر شده است.

 

 دریافت کامل مقاله

طراحی اقلیمی و توجه به مباحث مربوط به معماری پایدار از مهمترین جریان‌های معماری معاصر به حساب می‌آیند که سابقه چند هزارساله به‌خصوص در ایران دارد. در دوران معاصر طراحی اقلیمی عکس العمل منطقی به بحران‌های ناشی از کمبود منابع تولید انرژی و افزایش آلودگی‌های محیطی ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی بوده است.

 

 

 

---

مسکن روستایی تحت تأثیر شرایط زندگی روستایی دارای ویژگی‌هایی است که آن‌را از مسکن شهری متمایز می‌کند. پیمایش‌های انجام گرفته در واحدهای مسکونی روستایی ضمن بیان وجود ارزش‌های معماری، مبین ضعف‌هایی است که لزوم مداخله در این نوع معماری را طلب می­کند. در مراحل مداخله در مسکن روستایی حاکمیت تفکر تک­بعدی به جای تفکر جامع­نگر به‌دلیل عدم آگاهی طراح از برخی وجوه مسکن، ناکامی­هایی را به‌دنبال داشته است.

 

اگر چه موضوع حفاظت محیط زیست در ابعاد کلان مورد توجه جدی برنامه‌ریزان و مجریان است، لکن در ابعاد خرد، به ویژه در مقیاس روستاها که بخش عظیمی از منابع محیطی را در خود جای داده‌اند، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. هدف از این مقاله بررسی ابعاد زیست محیطی گسترش کالبدی روستاها می­باشد. روش تحقیق کتابخانه‌ای و میدانی بوده و از منابع متعدد جهت بررسی موضوع استفاده شده و نیز از بررسی‌های میدانی جهت مطالعه موردی در روستای شاهکوه سفلی شهرستان گرگان استفاده شده است.

 

در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی تأسیس نواحی صنعتی در روستاها به‌عنوان سیاستی برای تنوع ‌بخشی فعالیت‌های روستایی مد نظر قرار گرفته است. ساختار اجتماعی- اقتصادی نواحی روستایی با تأسیس مناطق صنعتی مذکور تحولاتی را پذیرفته است. مقاله حاضر پیامدهای تأسیس نواحی صنعتی در مناطق روستایی را با تأکید بر ناحیه صنعتی کوهپایه بررسی کرده است. ناحیه صنعتی کوهپایه در دهستان جبل مرکب از ۱۳روستا قرار دارد. این دهستان با روند مهاجرت جمعیت روبرو بوده است.

 

مکان تنها مجموعه­ای از اشیا نیست و هر مکان تصویر خاص خود را بر روی ذهن افراد باقی می­گذارد. حس تعلق به مکان، پیوندی محکم بین فرد و مکان ایجاد کرده و افراد خود را با مکانی که به آن تعلق دارند تعریف می­کنند. زمانی که فرد نسبت به مکان حس تعلق کند این امر موجب هماهنگی فرد با محیط و رضایت وی از محیط شده و همچنین انگیزه لازم برای ماندگاری فرد در محیط را فراهم به‌وجود می‌آورد. تاکنون تحقیقات بسیاری در زمینه ارزیابی حس تعلق به مکان صورت پذیرفته است. با این حال متغیر جنسیت در جمعیت مورد ارزیابی، دخیل نگردیده است و از وزن­دهی به آن چشم­پوشی می­شود.

 

 

با توجه به افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی در جوامع امروزی، بررسی احساس امنیت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن ضروری می‌باشد. نواحی روستایی کشور به‌عنوان سکونتگاه‌هایی که ۳۰ درصد جمعیت کشورمان را در خود جای می‌دهد، مکانی است برای زندگی و زیستن که شناخت عوامل احساس امنیت ساکنان آن از ضرورت‌های حفظ کمیت و کیفیت این جمعیت می باشد.