فصلنامه مسکن و محیط روستا شماره ۱۳۹

 

 

 

 

 

 

---

زلزله سال ۱۳۸۲ بم از جمله سوانح مخربی است که باعث کشته و مجروح شدن قریب به ۵۰ هزار نفر و ویران شدن کامل نزدیک به ۸۰ درصد مناطق شهری و روستایی بم و بروات شد. پس از زلزله، بازسازی بم در دستور کار مسؤلان قرار گرفت. تلفات قابل توجه، گستردگی خسارات وارده، پیچیدگی و هزینه فراوان بازسازی منطقه و عوامل متعدد دیگر سبب شد تا حضور و مشارکت مردم (آسیب‌دیدگان) در بازسازی بم امری مهم و قابل تأمل به‌شمار آید.

 

امروزه با تولید مصالح ساختمانی گوناگون و فراهم شدن امکانات جابه­جایی و حمل و نقل آن­ها به روستاها؛ مصالح بیشتر و متنوع تری برای ساخت بناهای روستایی در دسترس روستاییان قرار گرفته است. در کنار نکته مثبت و مفید این مسئله یعنی آزادی عمل بیشتر برای طراحی و حضور گزینه­های متنوع­تر قابل انتخاب، مشکلاتی نیز حاصل شده است. عدم مطابقت مصالح با استانداردهای معمول، نبود مهارت کافی معماران محلی و کارگران بومی در استفاده و به­کارگیری مصالح جدید، آسیب­های به­وجود آمده بر سیمای یکپارچه و هماهنگ روستا، عدم سنخیت مصالح انتخابی با آب و هوا و شرایط اقلیمی روستا، نمونه­هایی از این دست است.

 

 دریافت کامل مقاله

روستای خور واقع در استان خراسان جنوبی، دارای آب و هوای گرم و خشک است. همین امر ضرورت توجه به امر سرمایش را در این منطقه تقویت می‌کند. خانه‌های قدیمی موجود در روستا، دارای بادگیرهایی در مسیر بادهای اصلی این منطقه هستند. این بادگیرها درایام گذشته نقش سیستم سرمایشی بناها را به عهده داشتند. امروزه با ورود تکنولوژی و تغییر سبک زندگی ساکنین و همچنین افزایش میزان گرد و خاک تولیدی در منطقه، عملکرد بادگیرها مختل شده و بسیاری از ساکنین جهت سرمایش خانه‌ خود، به استفاده از روش-های جدید مانند به‌کارگیری کولرآبی و گازی روی آورده‌اند.

 

 

---

معیارهای سازنده کیفیت فضایی که امکان سنجش و ارزیابی سکونتگاه‌های انسانی و قضاوت در مورد خوبی و بدی و کارآمدی و ناکارآمدی آن‌ها را فراهم می‌آورند، در ادبیات طراحی شهری بسیار مورد بحث قرار گرفته‌اند و دیدگاه‌های متعددی پیرامون مؤلفه‌های سازنده کیفیت فضای شهری موجود می‌باشد. هرچند روستا نیز یک سکونتگاه انسانی می‌باشد، اما دارای ویژگی‌های کالبدی- محیطی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی خاص خود است که معیارهای اصلی مؤثر بر کیفیت در محیط‌های روستایی را، مورد سؤال قرار می-دهد.

 

تسهیلات مسکن روستایی که تحت عنوان وام طرح ویژه بهسازی مساکن روستایی در اختیار روستاییان قرار می‌گیرد، محدودیتها و الزاماتی به لحاظ سطح زیربنا، نوع مصالح و نقشه این مساکن اعمال می‌کند که این مسکن‌ها را از مساکن سنتی روستایی کاملاً متمایز ساخته است. بنابراین این وام از نظر اقتصادی، اجتماعی، زیستی و معیشتی دارای پیامدهای مثبت و منفی است و به نوعی شیوه زندگی و معیشت روستاییان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 

 

امروزه طرح هادی روستایی، به‌عنوان نخستین تلاش سازمان یافته و فراگیر ملی برای ساماندهی فضایی روستاهای کشور، مهم‌ترین ابزار مدیریت توسعه روستایی محسوب می شود . طرح هادی روستا از جمله طرح‌های عمران روستایی است که می‌تواند نقش بنیادی و زیربنایی در توسعه یکپارچه نواحی روستایی داشته باشد. لذا با توجه به ادامه روند اجرای این طرحها، ارزیابی اثرات آن‌ها، موضوع مهمی است که می‌تواند از یک سو پیامدهای اجرای طرح را در روستا مشخص کند و از سوی دیگر با شناسایی قوتها و ضعف‌های موجود ، اطلاعات لازم را برای مدیریت بهتر طرح‌ها فراهم نماید.