فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهر ایرانی شماره ۱۹

 

---

چکیده مقاله ۱ فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهر ایرانی شماره ۱۹

سنندج مساجد محلّه ای متعدّدی دارد. ویژگی های این مساجد ایجاب می کند که به طور جداگانه مطالعه شوند. هدف از این نوشتار در ابتدا تاریخ گذاری و شناخت ویژگی های فضایی-کالبدی این بناها و در ادامه گونه شناسی مساجد محلّه ای شهر سنندج در دورة قاجار است تا به این پرسش ها پاسخ داده شود: نخست، چند گونه مسجد با توجّه به ساختار معماری و چیدمان فضاها در این شهر قابل شناسایی است؟ دوم، هر یک از این گونه ها چه ویژگی هایی دارند و آیا می توان «سبک سنندجی» را بر آنها اطلاق کرد؟

 

 

در دورة معاصر با ورود اقتصاد رانتی و گردش منابع رانت در ساختار اجتماعی و اقتصادی کشور، الگوی جدیدی از رشد شهری در ایران پدید آمده است. این مقاله می کوشد بر اساس موردپژوهی شهرکرد بنیادهای ساختارشناسی الگوی رانتی شهر معاصر ایران را با رویکرد تبیینی و هنجاری معرفی و تحلیل نماید. داده ها مربوط به متغیّرهای ساختار اقتصادی، اجتماعی، فضایی و منابع رانت است که به روش اسنادی برای ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۳ تهیه و با روش علّی ـ تطبیقی پردازش شده اند.

 

 

دریافت کامل مقاله

---

ورود به هر مجموعة فضایی، زمانی به درستی انجام می شود که واردشونده بتواند پیش از ورود، دریافتی سریع از ویژگی های کلّی فضا، آداب و رسوم و سایر ویژگی های فضا را کشف کند. در این میان ورودی شهر و ورودی خانه ملموس ترین فضاهایی هستند که عمل ورود و خروج در آن ها رخ می دهد. با تمهید ورودی برای هر فضا (خواه شهر و خواه بنا)آن فضا برای ساکنانش هویّت می یابد و می تواند به عنوان بستری برای تجربة مطبوع انسانی عمل کند.

 

منظر شهری پدیده ای همواره در حال تغییر است که تحت تأثیر شرایط مختلف اجتماعی و فرهنگی شکل می گیرد. مذهب به مثابه یکی از عناصر و ریشه های فرهنگی و اجتماعی، نقش بسیار مؤثّری در ایجاد این تغییرات ایفا می کند. همان طور که محیط طبیعی و مصنوع در ایجاد باورها، آیین، آداب و رسوم جوامع تأثیرگذار هستند، مذهب و ویژگی های آن نیز می تواند استفاده و دخل و تصرّف در محیط پیرامون را تحت شعاع خود قرار دهند.

 

ابن خلدون دانشمند مسلمان قرن هشتم هجری در کتاب ارزشمند خویش المقدمه، به مباحثی مهم از جمله بررسی ویژگی های شهر، روند شهرنشینی، اخلاق شهروندی، تحلیل ارتباط انسان با محیط، صفات شهر مطلوب و مطالب حائز اهمیّت دیگری اشاره کرده است که می توان با مطالعة دقیق و تخصّصی از آن ها بهره جست. متأسفانه آرا و نظریّه های منحصربه فرد وی در باب شهرنشینی تا حد زیادی از دید محققان این رشته مغفول مانده است.