تأليفاتمجلاتمجله علمی منظرمقالات
مجله علمی منظر شماره ۲۴ پاییز ۱۳۹۲ (۲)
فهرست مقالات در نشریه علمی منظر شماره ۲۴ (بخش۲)
۹- مدیریت منظر خیابان‌های تهران در دورة انقلاب اسلامی | محمد آتشین بار
۱۰- انسان‌گرایی: ویژگی گم‌شده فضاهای جمعی امروز در تهران (نمونه موردی : پیاده‌راه ۱۷ شهریور) | مریم منصوری
۱۱- توسعه مکان‌های مذهبی در شهرهای ایران | علی عاشوری
۱۲- رویکرد شهرداری در محله جماران تهران | سمانه یاراحمدی؛ آرش خداداد
۱۳- ارزیابی رویکرد طراحی در بوستان نهج‌البلاغه و جوانمردان | آیدا آل هاشمی؛ مولود شهسوارگر
۱۴- آسیب‌شناسی ایجاد یک پهنه مصنوع در شهر | مرجانه زندی
۱۵-پروژه‌های یکپارچه شهری در مِدِلین | سایما خواجه‌ای؛ ناهید رحیمی
چکیده مقاله ۹ نشریه مجله علمی منظر شماره ۲۴
مدیریت منظر خیابان‌های تهران در دورة انقلاب اسلامی | محمد آتشین بار
خیابان‌های تهران بی‌شک از مؤثرترین عناصر شهری در تاریخ معاصر ایران طی وقوع انقلاب اسلامی در نیمه قرن چهاردهم شمسی است؛ چه قبل از آن که پرکشش‌ترین مکان عمومی برای حضور جوانان در صحنه‌های انقلاب بود و چه پس از آن که تغییر نگاه ایدئولوژیک کشور، دیدگاه مدیریت شهری به خیابان را نیز متحول نمود : « آن حاشیههاى اطراف تهران، آن زاغهنشینها و آن چادرنشینهاى اطراف تهران بیشتر مورد نظر باشند تا قسمت شمال شهر؛ توجه به این قشر مستضعف از توجه بر قشر مرفه بیشتر باشد» (امام خمینی، ۱۳۵۸ : ۱۴۴). عمق این تغییرات تا حدی است که در بیرون، ناکامی‌های حاصل از ضعف مدیریت شهری به پای دیدگاه ایدئولوژیک نظام نوشته می‌شود؛ در داخل نیز موفقیت چشم‌گیری برای دستیابی به آرمانشهر انقلابی به دست نیامده است و خیابان در ام‌القرای اسلام یعنی تهران۱، سهم بسزایی در احساس عدم مطلوبیت از شهر بر عهده دارد. این مقاله در صدد است با بررسی رویکردهای مدیریت شهری تهران طی چهار دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سیاست‌های مختلف ساماندهی خیابان را مورد تحلیل قرار دهد و منظر خیابان‌های تهرانِ پس از انقلاب را قرائت کند.
چکیده مقاله ۱۰ مجله علمی منظر شماره ۲۴
انسان‌گرایی: ویژگی گم‌شده فضاهای جمعی امروز در تهران (نمونه موردی : پیاده‌راه ۱۷ شهریور) | مریم منصوری
انسان‌گرایی یا اومانیسم دیدگاهی است که اولویت و اهمیت را به انسان می‌دهد. پیدایش این واژه در محافل علمی جهان به دورة رنسانس، زمانی‌که مردم از سوء‌استفاده کلیسا از جایگاه آسمانی و الهی، آگاه و برای باز پس گرفتن حقوق خود مدعی شدند، باز می‌گردد. در آن زمان، انسان‌گرایی مفهومی خداستیز پیدا کرد و به نفی چیزهایی پرداخت که به منافع انسان ضربه می‌زد. در اواسط قرن بیستم، انسان‌گرایی با انتقاد از رویکردهای معماری مدرن که دوگانه انسان ـ طبیعت را نادیده می‌گرفت، وارد عرصة شهر و معماری شد تا آنجا که در رشته‌های نوظهور مانند منظر، ادراک انسان از محیط به محور اصلی طراحی بدل شد. فضای جمعی از مؤلفه‌های اصلی منظر شهری است که به دلیل وابستگی حداکثری آن به حضور انسان، نگاه انسان‌گرا در ساماندهی آن، از سایر جنبه‌ها پیشی می‌گیرد. این مقاله درصدد است با بررسی جایگاه نظریة انسان‌گرایی در نهضت‌های مختلف فکری، سیاست‌های مدیریت شهری تهران را پس از انقلاب اسلامی نسبت به فضای جمعی ارزیابی کند.
چکیده مقاله ۱۱ مجله علمی منظر شماره ۲۴
توسعه مکان‌های مذهبی در شهرهای ایران | علی عاشوری
در شکل‌گیری سازمان فضایی شهرهای سنتی ایران همواره ارتباطی منطقی بین نقش فضاهای شهری و منظر آنها در مقیاس خرد و کلان برقرار بوده است. تعاریف مدرنیته و شکل‌گیری مناسبات نوین اقتصادی و اجتماعی منجر به ظهور کالبدی شد که ارتباط بین گذشته و حال فضاهای شهری را از هم گسست. این ناهمگونی به ویژه در بطن بافت‌های تاریخی با مرکزیت مذهبی منجر به گسست‌های اجتماعی و فاصله‌گرفتن آنها از جریان توسعه شهری شد. از سوی دیگر، روش‌های مداخله در بافت بلافصل این مراکز، در هر دورة زمانی، بسته به میزان درک ارزش و جایگاه کارکردی آنها از جانب مسئولین و کارشناسان، وزن متفاوتی به خود گرفت و همواره بین دو رویکرد حفاظت و توسعه در نوسان بوده است. سیر تحولات تاریخ شهر «ری» نشان می‌دهد استخوان‌بندی اصلی شهر که به حرم حضرت عبدالعظیم (ع) منتهی می‌شود، دارای مهم‌ترین ارزش‌های تاریخی و فرهنگی- مذهبی است که در کنار یکدیگر منظر ویژه‌ای را برای این منطقه به وجود آورده است. خیابان حرم به عنوان آستانة ورود به حرم، یک فضای جمعی در بافت سنتی شهر عبدالعظیم است که از دوره قاجار تاکنون کیفیت دسترسی به این مرکزیت را تعریف کرده است. اما در اجرای طرح «بهسازی» اخیر خیابان شمالی حرم تنها به آرایه‌بندی‌های فضا همچون کف‌سازی و جداره‌سازی پرداخته شده است و ا تداوم هویتی مکان از بین رفته است. در حالی‌که مفاهیمی مانند رعایت اصل سلسله مراتب، هنجارهای زیارت، قابلیت‌های محیط، پیشینة تاریخی و فرهنگی ـ اجتماعی و به ویژه تحلیل مکان‌های خرد رفتاری درون فضا به عنوان مبانی اصلی مداخله در منظر زیارتی باید مدنظر قرار گیرد.
چکیده مقاله ۱۲ مجله علمی منظر شماره ۲۴
رویکرد شهرداری در محله جماران تهران | سمانه یاراحمدی؛ آرش خداداد
موضوع اصلی منظر شهری، قرائت، تفسیر صحیح و در نهایت باز تولید کیفیت‌هایی است که ارزش‌های قدیم و جدید شهر را به هم پیوند می‌زند و موجب حفظ رابطه طبیعی انسان با محیط شهری خود ـ هویت شهری ـ می‌شود و باید به عنوان یک اصل در پروژه‌های منظر شهری مد نظر قرار گیرد. پروژه‌های نوسازی و بهسازی محلات و بافت‌های شهری از مهم‌ترین پروژه‌های منظر شهری هستند. ضرورت معاصرسازی این بافت‌ها و فوریت حفظ شخصیت اصلی این مجموعه‌های کهن و تداوم و هدایت حیات و هویت موجود در آنها، با ساخت‌و‌سازهای امروزین و جریان آن به نسل‌های آینده از مهم‌ترین دغدغه‌های آنهاست. یکی از این بافت‌های ارزشمند در تهران محله جماران است که در گذشته‌ای نه چندان دور روستایی در حاشیه شهر بوده و با ادامه روند گسترش شهری به شکل محله‌ای درون شهر تغییر چهره پیدا کرده است. این منطقه بین سال‌های ۵۹ تا ۶۸ به واسطة حضور امام خمینی (ره)، کانون سیاسی ایران بوده است که این امر بر اهمیت تصمیم‌گیری در این بافت می‌افزاید.
چکیده مقاله ۱۳ مجله علمی منظر شماره ۲۴
ارزیابی رویکرد طراحی در بوستان نهج‌البلاغه و جوانمردان | آیدا آل هاشمی؛ مولود شهسوارگر
روددره‌های تهران که در گذشته به عنوان یک اکوسیستم طبیعی اثر مطلوبی بر محیط زیست شهر داشته و مکان مناسبی برای رویدادهای اجتماعی مردم بوده‌اند، نقش مهمی در تقویت حس مکان و هویت بخشی به منظر شهر ایفا می‌کردند. این عناصر با تعریف جهت توسعه تهران در امتداد خود به مهم‌ترین اندام طبیعی در ساختار کالبدی شهر تبدیل شدند. تجاوز ساخت و سازها به حریم روددره‌ها و رشد کالبد مصنوع شهر، منجر به برهم زدن تعادل میان محیط طبیعی و مصنوع شهر و تضعیف نقش روددره‌ها در کیفیت منظر شهری تهران شد، اما هنوز با وجود بناهای انبوه و بلند نقش مهمی در شکل شهر، هویت و خوانایی آن ایفا می‌کنند. به همین جهت در سال‌های اخیر مورد توجه مسئولان و برنامه‌ریزان شهری بوده و ساماندهی و احیاء آنها با هدف توجه به ظرفیت‌های طبیعی و تعدیل اثرات نامطلوب رشد کالبد مصنوع، از برنامه‌های اصلی طرح جامع شهر تهران قرار گرفت. از سال ۱۳۸۶ روددره های شهر تهران به عنوان اندام‌های طبیعی شهر مورد توجه قرار گرفته و بر نقش تفرجی آنها در طرح جامع اخیر تأکید شده است. با وجود این روند برنامه‌ریزی و اجرای معدود پروژه‌های مرتبط با رودرده‌های تهران حاکی از آن است که ظرفیت‌های مهم‌ترین عناصر طبیعی و هویتی شهر تهران در هر سه بعد پایداری شهری و در دو مقیاس برنامه‌ریزی و طراحی فضا مغفول مانده است. در نتیجة اقدامات صورت گرفته، اصلی‌ترین مؤلفه‌های طبیعی ـ ساختاری شهر تهران به بوستان‌هایی شهری تبدیل شده‌اند. این نوشتار تلاش می‌کند با دیدی انتقادی از خلال بررسی دو پروژه ساماندهی روددره کن (بوستان جوانمردان) و ساماندهی روددره فرحزاد (بوستان نهج‌البلاغه)، رویکردهای حاکم در مدیریت و برنامه‌ریزی شهری و طراحی فضایی این پروژه‌ها در شهر تهران را مورد توجه قرار دهد و میزان موفقیت آنها در دستیابی به اهداف توسعه پایدار شهری در دو مقیاس مذکور را ارزیابی کند.
چکیده مقاله ۱۴
آسیب‌شناسی ایجاد یک پهنه مصنوع در شهر | مرجانه زندی
پروژه دریاچة چیتگر در این مقیاس مداخله بر کلیت ریخت‌شناسی شهر، خرداقلیم منطقه‌ای، دگردیسی رفتار شهروندی، اقتصاد پایدار شهری و به طور کلی منظر شهر تهران تأثیر بسیار گذاشته است. تهران برخلاف شهرهایی چون برلین و میلان فاقد یک چارچوب اکولوژیک تعریف‌شده و یکپارچه با دیگر سیستم‌های عظیم شهری است و این نقیصه یکی از پیش‌شرط‌های رسیدن به هدف کلی “شهر پایدار” را از بین خواهد برد. به عبارت دیگر استراتژی اصلی و منحصر به فرد منظر شهر تهران برای رسیدن به هدف پایداری منظر تعریف نشده است. در این نوشتار به آسیب‌شناسی و تدقیق نقاط ضعف در مراحل مختلف طراحی و ساخت دریاچه چیتگر پرداخته شده که عمدتاً به همان مرحله ابتدایی تعریف طرح بر بستر تفکرات مدرنیستی و جانمایی آن معطوف است و این آسیب‌ها در مراحل بعد روند پروژه بیشتر از ضعف تعارضات قانونی با اهداف و قانون‌گریزی منشأ می‌گیرد.
چکیده مقاله ۱۵
پروژه‌های یکپارچه شهری در مِدِلین | سایما خواجه‌ای؛ ناهید رحیمی
در کلان‌شهرهای کلمبیایی، برای پیش‌‌برد اهداف توسعۀ اجتماعی و شرایط فیزیکی، مداخلاتی کوچک‌مقیاس مانند ساخت پارک‌های محله‌ای یا زمین‌های بازی صورت گرفته است. تحولات اجتماعی و فضاییِ «مدلین» (Medellin) ـ هم در مرکز شهر و هم در سکونتگاه‌های غیررسمی حومه شهرـ آن‌را از یکی از نقاط خطرناک درگیری‌های مسلحانه مواد مخدر، به نمایشگاهی مثال‌زدنی برای توسعه و ارتقای شهری فراگیر، تبدیل کرده است. وقتی فرایندهای دگرگون‌کننده از طریق مداخلات فضایی در مقیاس‌های مختلف پدیدار می‌شوند، مجموعه‌ای از برنامه‌ریزی‌ها و مدارک توسعه شهری را پایه‌ریزی می‌کنند که ضمن تغییر قوانین شهری، بر فهم شهروندان از شهر تأثیر می‌گذارد که به توسعه شهری و درک تبعیضات اجتماعی به عنوان یکی از موانع اصلی توسعه، رویکردی جامع دارد. بر همین اساس، برنامه توسعه شهری اخیر با سه هدف ادارۀ شهر و بهبود عملکرد اقتصادی آن، از بین بردن فقر و تضاد طبقاتی و تغییر چهرۀ شهرـ در سطح ملی و بین‌المللی ـ تنظیم شده است. در این نوشتار بخشی از برنامه توسعه شهری مدلین، با معرفی پروژه‌های کوچک مقیاس اجرا شده در آن که تأثیر شگرفی در شرایط زندگی شهروندان داشته است، بیان می‌شود.
