مجله علمی منظر شماره ۰ زمستان ۱۳۸۷ (۲)

ز دیرباز تاکنون، در جاى جاى ایران درختانى حضور داشته اند که مردم به آن ها دل بسته و احترام و بزرگداشت این کهن سالان را بر خویش واجب مى شمردند. چه بسیار سروها، چنارها، سدرها و بیدهایى که به سبب قدر و منزلت و تقدسى که در باور مردمان داشته اند، نامورانى را در پاى خود مدفون کرده اند و گاه به یاد این بزرگواران بناهاى یادبود بر پاى داشته اند. این اماکن، درختان و چشمه هاى مجاور آن کم کم به شکل مجموعه هایى براى زیارت و تفریح مردم در آمد که بسیارى از آن ها تاکنون نیز بر جاى و استوارند.

پارک لستر تقریبا در دو کیلومترى جنوب غربى مرکز شهر برادفورد انگلستان در محله منینگهام واقع شده است. این پارک زیبا، در دهه هاى اخیر مورد غفلت و اهمال قرار گرفته و بخش هایى از پوشش گیاهى آن به صورت انبوه درآمده است و جاذب رفتارهاى ضد اجتماعى بوده است. در اواخر دهه ۹۰ بیشتر قسمتهاى پارک براى استفاده کنندگان معمولى آن بصورت یک منطقه ممنوعه بدل شده بود.

هنگامی که مجسمه ساز امریکایی، ریچار سر، در حال خلق اثار هنری نمادین فولادی خود بود که حدود ۴ دهه به طول انجامید و در نقاط کلیدی دو طرف آتلانتیک نصب شد، هنرمند همکار و همشهری او، رابرت برونو، تقریباً همان زمان -۳۳ سال پیش تا کنون- را صرف ساختن کاخ فولادی جوشکاری شده ۹۰۰۰۰ تنی خود نزدیک لوبوک در تگزاس کرد.

حلقه گمشده معمارى ایرانى یکى از دغدغه هاى عرصه معمارى و شهر سازى ایران در چند دهه اخیر است و تلاش هاى پراکنده اى براى یافتن پاسخ آن صورت گرفته اما همچنان یکى از چالش هاى اساسى در معمارى معاصر ایران و نسبت آن با معمارى گذشته سرزمین ماست.

مسجد بایزید یکى از مساجد قدیمى شهر استانبول مى باشد که علاوه بر ارزش هاى معمارى، مجاورت آن با بازار و دانشگاه استانبول اهمیت ویژه اى براى آن رقم زده است. فضاى معنوى و آرام مسجد را یک فضاى شهرى کوچک به بازار پرهمهمه و شلوغ پیوند مى دهد. فضایى که در تمامى ساعات شبانه روز به روى همه ى اقشار جامعه باز است و در آن تعامل اجتماعى رخ مى دهد؛ یک فضاى شهرى که مى توان آن را یک فضاى جمعى موفق نامید؛ یک حیاط شهرى براى حیات مدنى.

همایش سینما و معمارى، با موضوع شهر و فضاى شهرى در آبانماه ۸۷ از سوى فرهنگستان هنر برگزار شد. موضوع همایش، اگر چه با استقبال زیادى مواجه نشد اما قابل توجه بود. از این روست که علیرغم گذشت چند ماه مى توان اشاراتى به آن داشت. برخى پاسخها به سوالات “منظر” قابل تامل است که با هم مى خوانیم :آیا در سینماى مستند ایران به دغدغه معمار در خلق فضا توجه مى شود؟ گویا معمارى در آثار مستندسازان ایرانى فقط به کالبد محدود مى شود.

تی سو کوبا شهرى کوچک در ژاپن است. ایسوزاکى معمار سرشناسى است که مرکز ت ىسوکوبا را به مثابه فضاى جمعى طراحى کرده است. ولى مى گوید که تلاش داشته تا از تجربه هاى طراحى و منظره سازى در نمونه هاى بزرگ بهره گیرد. تامل در رویکرد ایسوزاکى به این پروژه و نتایج آن، درسهاى خوبى براى خلق فضاى جمعى در شهر هایى که به آن کمتر توجه دارند، خواهد داشت.