بازارچه چشم و چراغ در مشهد | دفتر معماری آبار

بازارچه چشم و چراغ در مشهد
معمار: دفتر معماری آبار(جواد خدایی)

موقعیت : ایران، مشهد، خراسان رضوی
وضعیت : تکمیل شده
مساحت: ۲۶۵۴ مترمربع
کاربری : تجاری
تاریخ: ۱۳۹۷
معمار مسئول: جواد خدایی
عکّاس: استودیو دید، مصطفی دلبریان، علی حسینیان

درباره پروژه بازارچه چشم و چراغ در مشهد

به عنوان دومین شهر وسیع ایران، مشهد به عنوان یکی از بزرگترین شهرهای مذهبی در جهان قرار دارد. با این حال این شهر، با مشکلات اجتماعی فراوانی روبرو می باشد. الویت بندی منافع فردی بر عموم مردم و عدم پذیرش تنوع فرهنگی باعث شده است که برخی جامعه شناسان مشهد را “شهر ضد گفتگو” بنامند؛ بالاترین میزان آمار طلاق، اختلافات و زاغه نشینان در میان شهرهای ایران دلایل اصلی این نامگذاری بود. این ضد گفتگو بودن در برخی از موارد در تغییرات فیزیکی شهری خود را نمایان کرده است. تخریب گسترده منطقه تاریخی و بافت نامناسب شهر و ساخت و سازهای مرتفع ، به عنوان چند مورد ، شواهد بارز آن است.

موقعیت پروژه

محل اجرای این پروژه به مساحت ۵۷۱ متر مربع در بین منطقه تاریخی و در مجاورت “گنبد سبز” ، میراث برجسته معماری با سابقه ۴۰۰ ساله است. گنبد سبز از آنجایی که مقبره یک عارف مشهور صفوی – شیخ محمد مومن- و یک محل اجتماع اجتماعی است ، در بین مردم بسیار مورد احترام است. تحولات جدید بناهای بلند در مجاورت این مقبره ، بدون در نظر گرفتن منافع عمومی ، موجب بی اعتبار شدن در حرمت مجاور و صمیمانه آن شده است. با توجه به هدف تجاری مشتری برای زمین و بدون شک سود حداکثر پیش بینی شده آنها ،اختلاف نظر جدی بین انتظار مشتری از شخصیت ساختمان و اطراف آن ، به ویژه گنبد سبز ، بوجود آمد. بدون ایجاد گفتگو ، این اختلافات چیزی جز تأثیرات منفی مالی نبود. بنابراین ، یکی از مشکلات اصلی در طراحی ساختمان این بود که چگونه امکان گفتگو بین مکان و نگرانی های فزاینده محیط و بافت آن فراهم شود. به گونه ای که بتواند در کنار کارکردهای تجاری خود ، در روحیه فرهنگی جای بگیرد.

استراتژی ها

با وجود اینکه شهرداری فقط یک ساختمان سه طبقه را مجوز می دهد ، حتی می توانستند طبق ضوابط و مقررات ، مجوز دو طبقه دیگر را نیز خریداری کنند. در موقعیت مکانی حساس که احداث ساختمان با سه طبقه تجاری بلندتر از گنبد سبز می شود ، نه تنها از گرفتن دو طبقه اضافی امتناع کردند. برای تحقق بخشیدن به تقاضای مشتری و کنترل مقیاس ، با توجه به شکل و رابطه زمین ، ساختمان دیگر در داخل زمین تعبیه شده است. علاوه بر این ، از این میدان که ساختمان میراث در آن قرار داشت ، بازپرداختی به آن داده شد. علاوه بر این ، با کنترل لبه ، داخل ساختمان کاملاً شفاف و یکپارچه است در حالی که قسمت بیرونی کاملاً با حداقل باز کردن ساخته شده است. بعداً ، با استفاده از چندین وُید برای حفظ میزان نفوذ صدا از بالا به پایین ، فرم شفاف و روان در داخل بدست آمد. این برخلاف نوع شناسی معمول گذر بود و تلاشی برای ایجاد نوع جدیدی از بازار معاصر بود. در پایان ، یکپارچگی مکانی ، استمرار دیداری و سیالیت و انتقال نور از دستاوردهای این استراتژی بودند.

متریال

تلاش برای ایجاد شعله ور گفت و گو بین ساختمان و زمین ، باعث می شود بازارچه چشمه چراغ بحرانی در مورد تخریب های گسترده در منطقه تاریخی و میراث معماری ارزشمند آن باشد. این تحولات شهری موجود در مشهد نتایج مخربی به همراه داشته است. آجر از یک طرف به دلیل نوسازی شهری اخیر در مشهد ، یک ماده ارزان قیمت محسوب می شد. از طرف دیگر ، در نتیجه تخریب گسترده میراث معماری در منطقه تاریخی ، آجر مانند زباله دور ریخته می شود. در نتیجه ، برای نمایان ساختن عملکرد انتقاد ، طراحان با اجرای دفع آجرهای تاریخی به تصمیم نهایی برای ساختن کل فرم بازار (به ویژه در حاشیه داخل و خارج) رسیدند. تعداد آجرهای ۲۳۰۰۰۰ – قدمتی ۶۰-۳۰۰ ساله – از منطقه تاریخی ، مساحت ۱۰۰۰ هکتار خارج شده است. این امر قطعا بدون کمک مردم حاصل نمیشد. با توجه به چالش های فنی ، تفاوت های واضح بین آجر در اندازه ، رنگ و بافت؛ این پروژه توسط “محافظه کاران” انجام شده است. سرانجام ، در گفتگوی متن و عصر ، از مواد جدیدی مانند فلز و شیشه در کنار آجر استفاده شد.